واكاوي و نقد معيارهاي شوكاني در ارزيابي روايات كتاب «الفوائد المجموعه في الاحاديث الموضوعه»

شوكاني از علماي متاخر و پركار اهل سنت است كه در كتاب «الفوائد المجموعه في الاحاديث الموضوعه»، به بررسي احاديث موضوعه پرداخته ‌است. او در كتاب حاضر علي‌رغم تلاش در رد موضوع انگاشتن برخي احاديث، نسبت به برخي ديگر به گونه‌اي حكم به وضع نموده ‌است كه اساساً نمي‌توان نام موضوعه را بر آن احاديث اطلاق نمود. در پژوهش حاضر تلاش برآنست با روش تحليل محتوايي، روش‌ها و ملاك‌هاي تشخيص احاديث موضوعه را در كتاب مذكور استخراج نموده و به بررسي و نقد آن‌ها پرداخته شود. نتايج حاكي از آنست كه شوكاني در تشخيص احاديث موضوعه عمدتاً به نقد سندي، آن هم در قالب نقل اقوال پرداخته، گرچه رگه‌هايي از نقد محتوايي نيز به صورت محدود در ارزيابي‌هاي او به چشم مي‌خورد كه سنجش‌هاي او در هر دو حالت با خطاهايي مواجه بوده‌ است؛ ضمن اينكه عملكرد او در اين زمينه رويۀ ثابتي نداشته و گاهي ميان قول و عمل او تناقضاتي مشاهده مي‌شود.