مفهوم حق و آزادي در انديشۀ «طالبوف»

مشروطيت ايران به عنوان حادثه مهم دوران جديد ايران باعث ورود بسياري از مفاهيم جديد در انديشه ايرانيان شد. مفهوم حق، يكي از مفاهيم مهمي بود كه متفكران اين عصر مطرح كردند. روشن فكران در طرح اين مفاهيم، نقش عمده‌اي داشتند. آنها توانستند ايرانيان را با بسياري از مفاهيم دوران جديد همچون قانون، پارلمان، تحديد قدرت، آزادي، برابري، قانون اساسي و... جديد آشنا كنند. درباره مفهوم حق، سخنان يكي از روشن فكران يعني «طالبوف تبريزي»، دقيق تر از ديگران است. او با مفهوم حق به معناي مدرن آشنا بود. از اين رو طرح دقيقي از مفهوم حق طراحي مي‌كند و در آن به مبناي حق، انواع حق، تجاوز به حق و تزاحم حق‌ها مي‌پردازد. طالبوف همچنين آزادي را به عنوان يكي از مصاديق حق مطرح كرده، كوشش مي‌كند تا براي اين خواسته مهم مشروطيت ايران، مباني نظري بيابد. تعريف و ستايش او از آزادي، پيوند آن با حق، تعيين حدود آزادي و تأكيد بر اجتناب از هرج ومرج از جمله تأكيدات اوست. اين مقاله با تكيه بر آثار طالبوف و با روش توصيفي تحليلي به دنبال بررسي اين پرسش است كه حق در انديشه طالبوف چه جايگاهي دارد و به چه معنايي است و چه نسبتي با آزادي دارد و كوشش شده است تا نظريه او در باب حق و آزادي به عنوان دو مفهوم كليدي در مشروطيت ايران توضيح داده شود.