تحليلي بر شاخص‌هاي جغرافياي طبيعي مؤثر در امنيت مرزهاي ج.ا. ايران با تأكيد بر مرزهاي شمال غربي كشور

عناصر و شاخص‌هاي جغرافياي طبيعي از اركان اصلي مطالعات امنيتي مرزها به شمار مي روند. برنامه‌ريزان امنيتي در ارائه طرح‌هاي امنيتي مرز در تلاش‌اند طرح‌ها مبتني بر واقعيت‌هاي جغرافيايي حاكم در مناطق مرزي باشد تا قابليت اجرايي داشته باشند. تنوع جغرافيايي مرزهاي منطقه آذربايجان، از عوامل اصلي تنوع طرح‌هاي امنيتي مرزي در اين منطقه است. وجود مرزهاي رودخانه‌اي، كوهستاني با توپوگرافي و پوشش گياهي متنوع، همسايگي با واحدهاي سياسي با شاخص‌هاي ژئوپليتيكي و امنيتي چالش‌برانگيز مطالعه عميق شاخص‌هاي جغرافياي طبيعي جهت كاربست آن‌ها در طرح‌هاي امنيتي مرزباني منطقه را بسيار مهم جلوه مي‌دهد. هدف پژوهش استخراج و طبقه‌بندي شاخص‌هاي جغرافياي طبيعي تأثيرگذار در امنيت مرزهاي ج.ا.ايران است. روش پژوهش توصيفي تحليلي با رويكرد تحليل كمي و كيفي (آميخته) مي باشد. تجزيه‌وتحليل متون مصاحبه‌هاي صورت گرفته با جامعه خبرگي از روش داده بنياد و به شيوه تحليل محتوا در نرم‌افزار MAXQDA  انجام گرفته است. براي بررسي وضعيت عامليت هر كدام از شاخص‌ها از طريق تحليل عاملي در نرم‌افزار SPSS نسبت به طبقه‌بندي عامل‌ها اقدام شد. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه عامل‌هاي جابجايي علائم مرزي در طغيان و فرسايش رودخانه مرزي (933/0)، انتخاب نوع تجهيزات و تسليحات بر اساس اقليم مرز (914/0) و افزايش خلأهاي امنيتي در مرزهاي كوهستاني (9/0) بيشترين عامل تأثيرگذار در امنيت مرزي بوده‌اند. همچنين وضعيت شاخص‌هاي گزينش‌شده در طرح‌هاي امنيتي استان‌هاي اردبيل، آذربايجان شرقي و آذربايجان غربي موردبررسي و مقايسه قرار گرفت. كه نتايج تحليل نشان داد كه چهار مقوله جغرافياي طبيعي (اقليم، ژئوموفولوژي، موقعيت، زيست‌بوم) در طرح‌هاي امنيتي مناطق مرزي آذربايجان از جايگاه ويژه‌اي برخوردار بوده و در مقايسه وضعيت استان‌ها در پياده‌سازي شاخص‌هاي گزينش‌شده؛ استان اردبيل در وضعيت خوب، استان آذربايجان غربي در وضعيت متوسط و استان آذربايجان شرقي در وضعيت ضعيف ارزيابي شد.