تحليل راندمان عملكردي خانه‌هاي دوره قاجار شهر تبريز بر اساس شاخص كيفيت دسترسي به فضا

كاركرد يك فضا در يك بنا تا حد زيادي، به موقعيت آن فضا در نظام پيكره‌بندي آن بنا بستگي دارد. بنابراين، عملكرد مطلوب يك فضا زماني حادث مي‌شود كه در ارتباط با ساير بخش‌هاي موجود در بنا بتواند انتظارات كاربران خويش را تأمين نمايد. اين موضوع در ادبيات مربوطه، تحت عنوان راندمان عملكردي شناخته مي‌شود. به همين منظور، پژوهش حاضر با انتخاب 18 خانه از دوره قاجار در شهر تبريز، تحولات راندمان عملكردي اين خانه‌ها را همگام با تحولات ساختاري‌ فضايي آنها مورد بررسي قرار داده است. كيفيت دسترسي كه در اين پژوهش تحت عنوان متغير مستقل شناخته مي‌شود، در قالب چهار شاخص؛ نفوذپذيري، انعطاف‌پذيري، يكپارچگي فضايي و ارتباط ميان اجزا مورد سنجش قرار گرفته و تأثير هر كدام از شاخص‌هاي مذكور بر راندمان عملكردي خانه‌هاي مورد نظر، تحليل شده است. نتايج تحقيق حاكي از آن است كه در خانه‌هاي ساخته‌شده در اوايل و اواسط دوره قاجار، شاخص‌هاي دسترسي‌پذيري در سطح بالايي قرار داشتند؛ اين در حالي است كه در اواخر دوره قاجار، اين شاخص‌ها رو به كاهش نهاده كه مهم‌ترين عامل در اين خصوص، تغيير نظام معماري از حالت درون‌گرا به برون‌گرا و تغيير كاركرد حياط از يك فضاي سرويس‌دهنده به يك فضاي صرفاً‌ عبوري بوده است.