بررسي وضعيت كمّي و شاخص‌هاي آلودگي برخي عناصر آلاينده در خاك‌هاي سطحي، متأثر از سد باطله معدن (مطالعه موردي: معدن مس چهارگنبد)

سدهاي باطله معادن به عنوان يكي از اركان مهم و غيرقابل اجتناب هر معدن، به عنوان يكي از منابع آلوده كننده محيط زيست نواحي مجاور هر معدن محسوب مي‌شوند كه از ديدگاه زيست محيطي توجه كمتري به آن شده است. پژوهش حاضر به منظور بررسي اثرات زيست محيطي سد باطله معدن مس چهارگنبد سيرجان، بر تغييرات مقادير كمّي برخي آلاينده‌هاي خاك‌هاي مجاور سد باطله اين معدن انجام گرفت. در اين پژوهش، با توجه به موقعيت منطقه، شش نمونه رسوب از سد باطله و نه نمونه خاك سطحي برداشت و مقادير كمّي آلاينده‌هاي سرب، آنتيموان، روي، كادميم، آرسنيك و مس اندازه‌گيري و شاخص‌هاي آلودگي هر عنصر (فاكتور غني شدگي،فاكتور زمين انباشت و فاكتور آلودگي) انجام شد و مقادير كمّي هر عنصر در خاك با استاندارد حفاظت محيط زيست مقايسه گرديد. نتايج مقادير آلاينده‌ها در رسوبات، نشان از غني شدگي قابل توجه عناصر مس و آنتيموان در نمونه‌هاي رسوبات سد باطله داشت. بر اساس مقادير استاندارد آلايندگي خاك، به استثنا مقادير بالاي مس (38-125 ميلي‌گرم بر كيلوگرم) و آرسنيك (7.2-17.8 ميلي‌گرم بر كيلوگرم) در برخي نمونه‌ها، مقادير مشاهده شده سرب، روي، كادميم و آنتيموان در همه نمونه‌هاي خاك‌، پايين‌تر از حد استاندارد حفاظت محيط زيست مشاهده شد. با توجه به نتايج شاخص‌هاي آلودگي خاك، دو عنصر آنتيموان و آرسنيك داراي غني شدگي و انباشتگي بالاتري نسبت به ساير عناصر بودند كه دخالت عوامل انسان‌زا (سد باطله) بر مقادير كمّي اين عناصر را نشان مي‌دهد. نتايج اين پژوهش نشان داد، علي‌رغم مقادير بالاي مس در نمونه‌هاي خاك‌هاي سطحي (با توجه به ماهيت كانسار رگه‌اي مس منطقه)، منطقه مجاور سد، آلوده به ساير عناصر بالقوه آلاينده نمي‌باشد، هرچند كه غني شدگي دو عنصر آرسنيك (4-15.3) و آنتيموان (3-5.9) مي‌تواند زنگ خطري جدي براي آلودگي منطقه به اين عناصر در سال‌هاي آتي باشد. بر اساس نتايج بدست آمده، پيشنهاد مي‌گردد كه تغييرات آلودگي سدهاي باطله به عنوان يكي از منابع آلاينده محيط زيست نواحي مجاور معادن، به صورت مستمر بررسي و تمهيدات مديريتي مناسبي اعمال گردد.