مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - تحليل ريسك استفاده از پساب شهري براي مصارف كشاورزي و صنعت با استفاده از مدل شبكه‌هاي بيزين

چكيده فارسي :

پساب‌هاي شهري به‌دليل آن كه مقدار كميت و كيفيت آنها توسط بشر كنترل مي‌شود، منبع مناسبي براي تخصيص به كاربري‌هاي مختلف براي مصارف غيرخانگي است اما داراي محدوديت‌هايي نيز هستند. استفاده غيراصولي از اين پساب‌ها بدون تصفيه كامل مي‌تواند باعث بروز مخاطرات محيط‌زيستي و بهداشتي شده و در نتيجه باعث بروز نارضايتي‌هاي اجتماعي و گاهي مشكلات اقتصادي شود. اين پژوهش به بررسي مخاطراتي كه استفاده از پساب را محدود مي‌كند، اختصاص داده شده است. براي اين پژوهش اطلاعات كيفي 26 تصفيه‌خانه در كشور جمع‌آوري شد. با استفاده اين اطلاعات و با ايجاد يك بانك اطلاعاتي مناسب، خطرپذيري استفاده از پساب در كشاورزي و صنعت با در نظر گرفتن شاخص‌هاي اصلي ريسك محيط‌زيستي، اجتماعي-فرهنگي، اقتصادي و فني محاسبه شد. براي محاسبه ريسك‌ها، پژوهش‌ها و مدارك چاپ شده و نشده مختلف جمع‌آوري و مرور شد، مخاطرات گوناگوني در ارتباط با استفاده از پساب، شناسي و در نهايت در دسته‌هاي ريسك‌هاي چهارگانه بيان شده تقسيم شده‌اند. در ادامه شبكه‌هاي سلسله مراتبي ارائه شده تا ريسك‌هاي اصلي و در نهايت ريسك كلي محاسبه شود. شبكه‌هاي بيزين براي مدل‌سازي ساختارها استفاده شده است. روابط بيزين به‌صورت علت و معلولي بوده كه كمك شاياني به بيان روابط بين گره‌ها به صورت احتمالاتي مي‌كند. نتايج پژوهش نشان داد كه ريسك استفاده از فاضلاب تصفيه شده شهري با توجه به تصفيه فعلي براي كشاورزي معمولاً بيشتر از استفاده در صنعت است و بنابراين مقبوليت استفاده از پساب در صنعت ممكن است بيشتر از كشاورزي باشد. همچنين نتايج به‌دست آمده نشان داد كه ساختارهاي مخاطرات ريسكي در ارتباط با كشاورزي و صنعت در شبكه‌هاي بيزين با توجه به شاخص‌هاي R^2، RMSE و MAPE به‌خوبي مدل شده‌اند. ميانگين اين شاخص‌ها براي شبكه‌هاي بيزين ريسك استفاده از پساب در كشاورزي به‌ترتيب 0.993، 0.202 و 0.637 و استفاده از پساب در صنعت به‌طور معمول 0.988، 0.980 و 2.731 است. بنابراين با توجه به نتايج مي‌توان اذعان كرد كه شبكه‌هاي بيزين قابليت در مدل‌سازي ساختارهاي ريسك استفاده از پساب در كشاورزي و صنعت دارد. مديران و مجريان پروژه‌ها مي‌توانند با به‌كارگيري روش ارائه شده در اين پژوهش مي‌توانند به ارزيابي ريسك‌هاي مرتبط به محيط‌زيستي، اجتماعيفرهنگي، اقتصادي و فني براي استفاده از پساب در كشاورزي و صنعت بپردازند.