شيوه‌‌هاي ارتباطي خداوند با انسان؛ تحليلي از ديدگاه صوفيه دربارۀ وليّ‌‌پنداري خود و امكان مخاطبۀ مستقيم با خداوند

صوفيان با تفكيك ميان سلسله انبيا و سلسله اوليا، ويژگي دسته اول را مخاطبه با واسطۀ خداوند با ايشان و ويژگي دسته دوم را كه خود را نيز جزو ايشان معرفي كرده‌اند، مخاطبه بي‌واسطۀ خداوند با ايشان دانسته‌اند؛ بر اين اساس اين پرسش مطرح مي‌شود كه مبناي نظري صوفيان بر اينكه اولياي غيرپيامبر در جايگاهي برتر از مقام انبيا قرار مي‌گيرند و به طور مستقيم با خداوند سخن مي‌گويند، چيست؟ و نيز اين مخاطبۀ مستقيم با چه مضاميني صورت مي‌گيرد؟ در نوشتار حاضر با هدف پاسخ به اين دو پرسش، افزون بر ايضاح ولايت صوفيانه، دو تجربۀ معراج‌‌گون صوفيان كه در آن ادعاي مخاطبه مستقيم با خداوند شده است، به روش توصيفي تحليلي بررسي مي‌گردد: يكي معراج بايزيد و ديگري اسراء ابن‌عربي. تحليل اين دو تجربه نشان مي‌دهد كه اولاً صوفيان براي خود امكان تجربه‌اي مشابه تجربۀ معراج پيامبر خاتم (صلّي الله عليه واله) قائل‌اند؛ به گونه‌اي كه در طي آن چنان خود را به لحاظ وجودي به خداوند نزديك مي‌ديدند كه هيچ واسطه‌اي، اعم از انس و ملك، ميان ايشان و خداوند باقي نمي‌ماند و ثانياً محور اصلي و نهايي گفتگوي ايشان با خداوند اين‌هماني دو طرف گفتگو بوده است.