تبيين رابطه فقه نظام و علوم انساني و نقش آن در تحقق تمدن نوين اسلام

Explanation of the Relationship between Jurisprudence of Regime and Humanities and its Role in Realization of the Modern Islamic Civilization

تبيين رابطه ميان فقه نظام و علوم انساني يكي از مهمترين مقدمات و لوازم تحقق نوين اسلامي است. فقه نظام، رويكردي است فقهي كه عهده‌دار كشف و استنباط احكام نظامواره جامعه اسلامي در ابعاد متنوع آن است. بنا بر تحليل روشن مي‌شود كه اعتبارات و احكام فقه نظام همان احكام و اعتبارات نظام اجتماعي اسلام است. تمدن اسلامي نيز همان كلاننظام اجتماعي كارآمد است. در واقع تمدن اسلامي به نظام اسلامي تحويل مي‌يابد و نظام اسلامي نيز بر فقه نظام مبتني مي‌شود. از سوي ديگر اهداف علوم انساني دستيابي به اهداف نظام اجتماعي و برداشتن موانع و مشكلات در اين مسير است. با ارائه اين تصوير مي‌توان به چهار نحو رابطه ميان فقه نظام و علوم انساني قائل شد. نخستين نوع ارتباط، ارتباط در موضوع است. علوم انساني، علم معرفت به امور انساني و پديده‌هاي اجتماعياند. ازآنجاكه استنباط هر حكمي در فقه نظام متوقف بر شناخت موضوعات اجتماعي است، علوم انساني مي‌توانند موضوعات مسائل فقه نظام را توصيف و تبيين كنند. علوم انساني در هدف نيز با فقه نظام ارتباط دارند. فقه نظام با استنباط اهداف نظام اجتماعي به عنوان هدف مشترك ميان علوم انساني و فقه نظام، مي‌تواند به علوم انساني جهت ببخشد. فقه نظام همچنين مي‌تواند به تجويزات علوم انساني، اعتبار و حجيت دهد. اين اعتبار و حجيت مي‌تواند تجويزات علوم انساني را در جهت اهداف نظام اسلامي و تمدن نوين اسلامي مستقر سازد. همچنين در جامعه اسلامي اعتبارات و احكام شرعي بافت اعتباري علوم انساني را تشكيل مي‌دهند. اين بافت اعتباري تعيينكننده نوع كنش انسانها و كنشگران اجتماعي خواهد بود. به همين دليل، به ميزان تفاوت بافت اعتباري در هر جامعه، كنش‌هاي انساني متفاوت خواهند بود.

Explaining the relationship between jurisprudence of regime and humanities is one of the preliminaries and requisites of the realization of modern Islamic civilization. The jurisprudence of regime is a jurisprudential approach responsible for discovering and inferring Islamic governmental precepts of the Islamic society in a variety of dimensions. The Islamic civilization is the very efficient social macro-regime. Indeed, the Islamic civilization is turned into Islamic regime and this regime is based on the jurisprudence of regime. On the other hand, the goals of humanities are to have access to the goals of social system and removing the obstacles in the way. By presenting this image, one may consider four modes of relationship between jurisprudence of regime and humanities. The first one is the relationship in subject matter. Humanities are the knowledge of human affairs and social phenomena. Since inferring any precept in jurisprudence is dependent on recognizing social issues, the humanities can describe and explain the topics and issues of jurisprudence of regime. The humanities are linked with jurisprudence of regime in their goals. The jurisprudence of regime can, by inferring the goals of social system as the common goal between humanities and jurisprudence of regime, direct the humanities. It can also validate and authorize the prescriptions of humanities. This validity and authority can establish the prescriptions of humanities in accordance with the goals of Islamic regime and the modern Islamic civilization. Besides, in the Islamic society, the religious precepts and conventions form the conventional context of the humanities. This conventional context determines the type of actions of human beings and social actors. Accordingly, human actions would be different in proportion to the difference in conventional context in any society.