اصول و معيارهاي اعتبارشناختي فهم علمي از متون اسلامي در علوم انساني

Checking the Compatibility of Fundamental Propositions of Sociology with Religion-Islam

اين پژوهش با هدف بررسي اصول و مباني اعتبارشناسي معرفتي و به دست دادن معيارهاي اعتبارسنجي فهم علمي از متون اسلامي در علوم انساني انجام شد. پژوهش كنوني با به‌كارگيري روش تحقيق توصيفي‌تحليلي درصدد پاسخ به اين‌گونه پرسش‌هاست كه: يافته‌هاي «روش فهم علمي از متون اسلامي» چگونه مي‌توانند ما را به كشف حقيقت و معرفت علمي برسانند و از اعتبار لازم برخوردار باشند؟ با مبنا قرار دادن «مؤلف‌محوري از دريچه فهم روشمند متون» و حفظ اصالت يافته‌هاي تفهمي با اتخاذ رويكرد «نگاه از درون متن به بيرون» و با عبور از حصر‌گرايي اعتبارشناختي روش‌هاي تجربي و ارزيابي روند درست به‌كارگيري روش فهم و اجتهاد مي‌توان ميزان فهم صحيح و روشمند از متون اسلامي را سنجيد. اين هدف با لحاظ «معيارهاي اعتبارسنجي فهم صحيح از متون اسلامي» تحقق مي‌يابد كه عبارت‌اند از: 1. انطباق با قواعد فهم زبان‌شناختي؛ 2. انطباق با قواعد فهم معناشناختي؛ 3. سازوارگي دروني و تعارض نداشتن با مباني اسلامي؛ 4. هماهنگي و تطابق با عقل برهاني؛ و 5. هماهنگ با واقعيت‌هاي انساني و متعارض نبودن با يافته‌هاي قطعي علوم.

In the discussion of Islamic science, if deriving fundamental propositions of a scientific discipline from Islamic sources is the criterion for it to be Islamic, the extent of compatibility of its fundamental propositions with Islamic worldview will be the criterion for its empathy with Islam. Some epistemological reasons indicate that testing the possibility of a more empathetic sociology with Islam is much easier and more useful than establishing a new efficient one, accepted by all. In this essay, I search important philosophical and methodological discussions in order to study and derive fundamental propositions and general assumptions in the contemporary sociology. Moreover, according to my goal, the criterion for Islamic worldview is prevalent perception among contemporary religious experts in our society. This study indicates that the general epistemological and methodological assumptions of contemporary sociology are not incompatible with the prevalent Islamic thought. Then, we have two easier ways: 1) Establishing Islamic sociology-if we consider it possible- by taking inspiration from the derived propositions, and inferring their content from Islamic sources, 2) Developing theories with close Islamic assumptions, on the basis of foundations of contemporary sociology.