سنجش اجتماع‌پذيري مقرهاي‌رفتاري مساجد براساس الگوي هم‌ساختي رفتار مصرف‌كننده و كالبد (مطالعه‌ي موردي: مساجد محله‌اي شهر قزوين)

براساس مفروضات نوين روانشناسي محيط، يكي از مهم‌ترين ارزش‌هاي محيطي، ميزان اجتماع‌پذيري و كيفيت قرارگاه‌هاي رفتاري است كه با سنجش آن‌ها مي‌توان، مطلوبيت و ميزان رضايتمندي از محيط و فضاي معماري را بررسي كرد. قرارگاه رفتاري كه در بستر روانشناسي اكولوژيك و در پي پژوهش‌هاي باركر معرفي شد، در پي تشريح ارتباطات رفتار و محيط در حيطه زمان و مكان مشخص است. طراحي مطلوب فضاهاي مذهبي به لحاظ كيفيت‌هاي كالبدي از نظر اجتماع‌پذيري در خلق و دعوت فعاليت‌هاي اجتماعي و اختياري بهره‌برداران از آنجا حائز اهميت است، كه عدم وجود كيفيات لازم هم‌ساختي رفتار -كالبد را دچار اختلال نموده و به تبع در حس حضور مصرف‌كنندگان بنا تأثيرگذار است. هدف از اين پژوهش سنجش شاخصه‌هاي مطلوب براي شكل‌گيري قرارگاه‌هاي رفتاري و پيرو آن اجتماع‌پذيري در مساجد به‌عنوان يك مكان شهري حائز اهميت است. به اين منظور در ابتدا بر مبناي ادبيات روانشناسي محيط، مقوله اجتماع‌پذيري و علت ورود مفاهيم قرارگاه رفتاري در مسجد تدقيق شده و مؤلفه‌هاي اصلي و مؤثر بر شكل‌گيري اين دو عامل مورد بررسي قرار مي‌گيرد، سپس در راستاي واكاوي الگوي هم‌ساختي و ارتباط آن با اجتماع‌پذيري از طريق معرفي نظريه قرارگاه رفتاري باركر به بررسي تأثير تركيب و هم‌نشيني خاص برخي از عامل‌هاي رفتاري انسان مانند؛ احساس نياز به تعامل، مدت حضور و توقف در فضا با مؤلفه‌هاي نظير مكانيابي، تعدد و همجواري ورودي‌ها نسبت به محله، مركزيت هندسي بنا، چيدمان فضايي (اتصال، عمق، هم‌پيوندي و خوانايي) و برخي از عوامل كالبدي پويا پرداخته شده است. در پژوهش حاضر ابتدا؛ جمع‌آوري اطلاعات، با ثبت رويدادها و فنون كار ميداني در شش مسجد محله‌اي مورد مطالعه در شهر قزوين صورت گرفته و از طريق پرسشنامه و تحليل محتوي داده‌هاي كيفي ضمن شناسايي مقر رفتاري در مساجد منتخب وزن مؤلفه‌هاي مؤثر در مساجد شامل الگوهاي جامع رفتار، ويژگي هم‌ساختي رفتار ظرف كالبدي استخراج شده است. آناليز داده‌ها از طريق نرم‌افزار آماري spss مورد تحليل همبستگي قرار مي‌گيرند و روابط معنادار بين متغيرهاي دخيل در اجتماع‌پذيري استنباط مي‌گردد، سپس به‌صورت كمي از تئوري نحو فضا با نرم‌افزار depthmap به بررسي نقش شاخص‌هاي چيدمان فضايي بر قرارگاه‌هاي رفتاري مصرف‌كنندگان مساجد و ارزيابي اجتماع‌پذيري آنان پرداخته خواهد شد. نتايج نشان مي‌دهد اجتماع‌پذيري فضاي عمومي معماري با هم‌ساختي و تركيب مناسب عامل‌هاي كالبدي- ساختاري و رفتاري- اجتماعي مصرف‌كنندگان آن، حاصل مي‌آيد.