كارايي رسوب‌گيري بندهاي كوتاه در آبراهه‌ها (مطالعه موردي در استان كرمانشاه)

بندهاي كوتاه رسوب‌گير سازه هاي اصلاحي و كليدي براي كنترل جريان رسوب و اصلاح مسير آبراهه ها در حوزه هاي آبخيز هستند. در استان كرمانشاه كارآمدي اين سازه ها در انباشت رسوب كمتر مورد مطالعه وارزيابي قرار گرفته است. پژوهش حاضر با هدف بررسي كارآيي اين سازه ها در نگهداشت رسوب و كنترل سيلاب ها در سه حوزه آبخيز استان انجام شد. براي اين كار، ضمن انتخاب سه حوضه مطالعاتي در شرق (حوضه حاجي آباد)، شمال (حوضه رزين) و جنوب استان (حوضه مرگ)، بندهاي هدف براي مطالعه مشخص شدند. از اين بندها در مجموع 30، 14 و 4 بند به ترتيب گابيوني، خشكه چين و سنگي و ملاتي انتخاب و بررسي شدند. سپس رسوبات انباشت شده در مخزن پشت بندها با كمك مساحي و برداشت نمونه از مقاطع مختلف حجم سنجي شد. بررسي نتايج در حوضه حاجي آباد در شرق استان كه عامل اصلي فرسايش، مرتبط با فرسايش كناره‌اي بود، نشان داد كه عمليات احداث گابيون و خشكه‌چين به صورت متراكم توانسته است فرسايش خاك و رسوبدهي را به ميزان 13 درصد تقليل دهد. در حوزه آبخيز رزين در شمال استان، بند‌هاي سنگي ملاتي و گابيون موفق به دام انداختن حدود 886 تن رسوب شده بودند. در حوزه آبخيز مرگ نتايج نشان داد بندهاي بالادست آبراهه با 9245 كيلوگرم بر هكتار بيشترين و بندهاي پايين دست با 3575 كيلوگرم بر هكتار كمترين عملكرد كنترل رسوب را داشتند. نتايج اين پژوهش نشان داد در حوضه هاي با ظرفيت رسوب دهي بالا، بندهاي خشكه چين يكي از مهم ترين سازه هاي كم‌هزينه در حوزه آبخيز براي جلوگيري از انتقال رسوب به ويژه ذرات درشت دانه هستند. درحالي كه، احداث بندهايي با زهكشي كم جهت جلوگيري از انتقال ذرات ريز نيز كارآمد است.