بررسي مسئله «بداء» از ديدگاه فريقين در قرآن و سنّت

«بداء» در لغت به دو معنا است: «ظهور بعد الخفاء» و «پيدايش نظريه جديد». در كلام اماميه به معناي تحولات تكويني حوزه «محو، اثبات» است ‌كه در علم مخزون پروردگار از پيش تعيين شده است. در واقع، به پيروي از اهل بيت (ع)، به گونه استعاري، به علم مخزون پروردگار اطلاق شده است. همه اينها بر جواز عقلي و وقوعي «بداء» در حوزه «محو، اثبات» دلالت دارد: آيات مربوط به مقدرات لوح «محو، اثبات»؛ روايات ابواب دعا، توبه، صله ارحام، بِرّ والدين، صدقات ايمان، تعاون بر برّ، تقوا و پرهيز از تعاون بر اثم، عدوان و آثار مثبتشان مانند افزايش عمر و رزق، تبديل شقاوت به سعادت و آثار منفي ترك آن مانند كاستي عمر و رزق و بروز شقاوت، مصيبت‌ها و عذاب‌هاي دنيوي ‌كه فريقين آنها را پذيرفته‌اند و در مجامع حديثي و تفسيري‌شان درباره آنها به توافق رسيده‌اند‌‌. اما پژوهشگران عامّه، علي‌رغم پذيرش همه اينها و آثار وضعي‌شان، از به ‌كار بردن نام «بداء» بر امور فوق طفره مي‌روند. پژوهش پيش رو اثبات مي‌كند كه نزاع ميان فريقين نزاع لفظي است؛ زيرا هر كس پذيرش توبه، شفاي بيمار، استجابت دعا، تغيير شقاوت به سعادت، تبديل سيّئات به حسنات و ... را ملتزم شود، قهراً بايد لوازم عقلي‌اش‌ را پذيرا باشد.