از قوس هرمنوتيكي ريكور تا نوبت‌هاي سه‌گانۀ تأويلي در انديشه و آثار عين‌القضات همداني

تأويل در گفتمان تصوف ذوقي، ازجمله در آثار و انديشه‌هاي عين‌القضات، اصلي بنيادين  به‌شمار مي‌آيد. در عرفان فلسفيِ او كه داراي طرحي پلّكاني و مدرج است، هر مفهوم ابتدا و انتهايي دارد. سالك از ابتدا به انتها مي رسد و در انتها نيز مدارجي را مي پيمايد تا به نهايت انتها برسد. نوبت‌هاي سه‌گانۀ تأويلي عين‌القضات در پرتو مراتب سه‌گانة معرفتيادراكيِ «خواندن»، «دانستن» و «رسيدن»، علاوه بر حيثيت معرفت‌شناختي، بُعد هستي‌شناختي نيز پيدا مي‌كند؛ سلسله‌مراتبي تأويلي كه درنهايت منجر به تحول باطني و گشودگي چشم  و دل به ساحت و افق تازه‌اي مي شود. در قوس هرمنوتيكي پل ريكور نيز مفسريا خواننده  در مواجهه با متن  مراحلي را پشت سر مي گذارد كه عبارت‌اند از: «تبيين»، «فهم»،  و «به خود اختصاص دادن». «تبيين» ساختار لفظ را بررسي مي‌كند و به نشانه‌شناسي واژگان توجه دارد. در مرحلة «فهم»، مفسر يا خواننده درصدد كشف ژرفاي معنا و حصول به نيت مؤلف ضمني متن است. «به خود اختصاص دادن» مرحلة پاياني فهم است كه داده هاي معنايي سبب تحول مفسّر گرديده، به فهمي متفاوت تر از خويش نائل مي شود. ما در اين پژوهش برآنيم تا مياننوبت‌هاي سه‌گانۀتأويلي عين‌القضات و قوس هرمنوتيكي ريكور تناظر برقرار كنيم و ضمن اشاره به وجوه متشابه و متفاوت اين دو رويكرد تأويلي/‌هرمنوتيكي، از قوس تأويلي در نظام فكري عين‌القضات پرده برداريم.