اولويت‌بندي تهديدهاي جمهوري اسلامي ايران از راه قفقاز جنوبي: راهبردها و راهكارها

همواره تحول‌ها و پويش‌هاي امنيتي قفقاز جنوبي تأثير مستقيمي بر منافع و امنيت ملي ايران داشته‌اند. امروزه جمهوري اسلامي ايران با توجه به همسايگي با فققاز جنوبي و داشتن مرز با دو جمهوري آذربايجان و ارمنستان از تحول‌هاي اين منطقه تأثير زيادي مي‌پذيرد. در سال‌هاي اوليۀ استقلالِ جمهوري‌هاي آذربايجان، ارمنستان و گرجستان، پيدايش چالش‌هاي داخلي، دشواري‌هاي دوران استقلال، ضعف در دولت‌سازي و ملت‌سازي، تنش‌هاي مرزي و مناقشه‌هاي سرزميني، سرايت بحران‌هاي داخلي به فراسوي مرزها، خلأ ژئوپليتيكي در چندسال نخست فروپاشي شوروي و ورود قدرت‌هاي خارجي پس از يازده سپتامبر، مسائل مهمي از نگاه ايران بودند. در سال‌هاي اخير شكل‌گيري پويش‌هاي نوين امنيتي در حوزۀ محيط زيست، فرهنگي و اجتماعي، ژئواكونومي و رقابت راهروهاي فرامرزي در حوزۀ انرژي و حمل‌ونقل، محيط امنيتي قفقاز جنوبي را براي امنيت ملي ايران برجسته‌تر كرد. براي تصميم‌گيري مناسب در برابر تحول‌هاي اين دو منطقه، تهديدهاي اين مجموعه امنيتي بايد اولويت‌بندي شوند؛ آن‌گاه مي‌توان راهبردها و راهكارهاي مناسبي نيز در برابر اين تهديدها اجرا كرد. شناسايي و اولويت‌بندي مهم‌ترين تهديدها در اين منطقه را به‌عنوان مسئلۀ محوري اين نوشتار در نظر گرفتيم و تلاش مي‌كنيم با اولويت‌بندي اين تهديدها در منطقه، راهبردها و راهكارهايي ارائه دهيم. پرسش اصلي اين است كه«اولويت‌بندي مهم‌ترين پويش‌هاي تهديدزاي متوجه جمهوري اسلامي ايران از راه قفقاز جنوبي چيست؟» روش نوشتار پيمايش با پرسشنامه است. نتيجۀ كلي اينكه در قفقاز جنوبي تهديدهاي امنيتي و اقتصادي/ژئواكونوميكي اولويت زيادي دارند و مي‌توان در چارچوب راهبردهاي پيشنهادي چالش‌ها و تهديدها را مهار كرد.