تحليل عوامل مؤثر بر فرونشست در دشت سبزوار

مخاطره فرونشست زمين به صورت خزنده از حدود پنج دهه قبل در حال شدت گرفتن است و همه دشت‌ها و مناطق شهري ايران را تحت تأثير قرار داده است. دشت سبزوار ازجمله مناطقي است كه با پديده فرونشست مواجه است. در اين پژوهش ضمن پهنه‌بندي فرونشست، عوامل پايين رفتن سطح آب‌هاي زيرزميني، پراكنش قنات ‌ها، چاه ‌ها و گسل‌ها بررسي‌شد. به منظور مطالعه ميزان فرونشست از شش تصوير SLC باند C ماهواره انويست سنجنده ASAR در بازه زماني سال‌هاي 2004 تا 2008 استفاده شد. همچنين سطح تراز آب‌هاي زيرزميني طي دوره‌ي1392-1352 با داده‌هاي مكاني چاه‌ها و قنات ‌هاي منطقه اندازه ‌گيري شد. از تصاوير راداري؛ اينترفروگرام تفاضلي، كوهرنسي، كاهش اثرات توپوگرافي، فيلترينگ و درنهايت ميزان جابه‌جايي استخراج شد. براي برآورد ميزان افت آب‌هاي زيرزميني و فرونشست حاصل از آن، سطح آب چاه‌هاي پيزومتري درون‌يابي شد. براي بررسي رابطه بين پراكنش فضايي فرونشست و موقعيت چاه ‌ها ، قنات‌ ها و گسل‌ها نيز از روش‌‌هاي همپوشاني استفاده شد. نتايج نشان داد كه بيشترين فرونشست در شمال شرق منطقه رخ ‌داده و جهت فرونشست جنوب‌غربي و شمال‌شرقي است. شهرهاي داخل  دشت سبزار  ازجمله شهر سبزوار با ميانگين نشست حدود 10سانتي‌متر در يك دوره 5ساله مواجه است. روند گسل‌ها عمود برجهت فرونشست است كه بيانگر نقش آن‌ها در جابه‌جايي عمودي رو به پايين است. نتايج تحليل آمار درازمدت سطح پيزومتري نشان داده كه درپهنه هموار دشت سبزوار، پايين رفتن سطح آب‌هاي زيرزميني به سمت شرق رو به افزايش است؛بنابراين عوامل مهم در رخداد فرونشست در اين منطقه در مرحله اول كاهش سطح آب‌هاي زيرزميني است. آمار درازمدت سطح پيزومتري نيز تأكيدي بر اين رخداد است. گسل‌ها به‌دليل عمود بودن سطح فرونشست با جهت آن‌ها مي‌ توانند نقش تشديدكنندگي داشته باشند؛ به‌عبارت‌ديگر هرچقدر سطح آب‌هاي زيرزميني در اين منطقه كاهش يابد با يك ضريب افزايشي، با تشديد پديده فرونشست مواجه خواهيم بود.