بررسي فرايند تضعيف در واژگان از فارسي ميانه به فارسي دري در چارچوب واج‌شناسي زايشي

هدف از نگارش اين مقاله بررسي فرايند تضعيف در واژگان از فارسي ميانه به فارسي دري براساس رويكرد واج‌شناسي زايشي است. داده‌هاي اين مقاله از واژه‌هاي فارسـي ميـانۀ زرتشتي ذكرشده در فرهنگ كوچك زبان پهلوي مكنزي (1388)، كه به فـارسي دري راه پـيدا كرده‌اند انتخاب شده، سپس شكل‌هاي مختلف آن‌ها در فارسي امروز ايران و واژه‌نامه‌هاي فارسي دري از جمله: دهخدا (1388)، حسن‌دوست (1383)، ذيل فرهنگ‌هاي فارسي (1382-1388) استخراج شده‌اند. در هر يك از اين زبان‌ها، قواعد واجي آن‌ها استخراج و ذكر شده است. در مرحلۀ بعد، بر اساس اصول واج‌شناسي زايشي و معيارهاي ينسن (J.Jensen) به تحليل واجي قواعد براي كشف قاعدۀ طبيعي پرداخته شده است. با بررسي‌هاي صورت‌گرفته در اين زمينه، سه نوع فرايند تضعيف در اين زبان‌ها كشف شده است كه در اين مقاله به بررسي اين سه نوع تضعيف، پرداخته شده است. برخي از نتايج به‌دست‌آمده در اين پژوهش عبارتند از: 1) طبيعي‌ترين قاعده از نظر آوايي لزوماً ساده‌ترين قاعده نيست؛ يعني سادگي، شرط لازم براي طبيعي‌بودن قاعده است ولي شرط كافي نيست. 2) با توجه به بررسي‌هاي صورت‌گرفته مشخص شد كه بسامد فرايند تضعيف در پايانۀ هجا، پايان واژه و محيط بعد از واكه به مراتب بيش‌تر از آغازۀ هجا و واژه است. 3) مطابق قواعد، همخوان‌هاي شركت‌كننده در اين فرايند، همگي از نوع همخوان‌هاي گرفته مانند [p, b, f, k, g, w, t, d] هستند. 4) قواعد واجي موجه معمولاً يك‌سويه هستند.