تقدّم اصلاحات اقتصادي بر اصلاحات سياسي؛ بازخواني آرا و انديشه ‏هاي علي ‏اكبر داور

با آغاز مواجهۀ جامعۀ ايران با غرب، پرسش دربارۀ انحطاط و راه خروج از آن به مسئلۀ اصلي منورالفكران تبديل شد. هر فرد و گروهي در مواجهه با بحران ‏هاي جامعۀ ايران، الگوي خاصي را پيشنهاد مي‎‏داد‏. علي ‏اكبر داور به تأمل دربارۀ اين موضوع پرداخت. مسئلۀ اصلي مقاله، بازخواني انتقادي آراي داور دربارۀ عقب‏ماندگي ايران است. پرسش مقاله نيز اين است كه داور چه الگويي از توسعه را مطلوب مي ‏دانست؟ فرضيۀ اين مقاله اين است كه الگوي غالب در انديشۀ داور، الگوي اصلاح اقتصادي بوده است. يافته ‏هايِ اين نوشتار نشان مي ‏دهد داور برخلاف بسياري از منورالفكران، دركي اخلاقي از مفهوم تجدد نداشت. وي ريشۀ برتري غرب را در قدرت اقتصادي و صنعتي آن مي‏ ديد. داور معتقد بود اصلاحات اقتصادي مقدّم بر اصلاحات سياسي و فرهنگي است. از مجراي اين تفكر، او به استبداد مُنَوِّر روي آورد؛ زيرا معتقد بود در سايۀ حكومتي مقتدر مي‏توان اين اصلاحات را انجام داد. نتيجۀ اين نوع تفكر، دركي سطحي از تجدد و نوسازي بود. داور بدون توجه به مباني و الزامات تمدن غرب، سعي كرد با تغيير شكل حكومت و اصلاحات اقتصادي، جامعۀ ايران را از انحطاط برهاند. اجراي اين سياست به نوسازي ناقص و بدوي منجر شد؛ نوسازي‏‏اي كه نتوانست پاسخي اصولي به مسائل جامعۀ ايران بدهد.