تأثير انتقال سيادت كاريزمايي در شكل‌گيري قيام محمد نفس زكيه

در سال ۱۴۵ق. اولين قيام حسنيان به رهبري محمدبن عبدالله‌بن حسن رقم خورد. اين قيام در حالي شكل گرفت كه در ميان علويان شخصيت هاي برجسته تري به لحاظ شيخوخيت، جايگاه علمي و تعدد ياران حضور داشتند و در رأس آنان امام جعفر صادق(ع)‌ بود. ضمن آنكه در ميان سادات حسني نيز عبدالله محض پدر محمد از جايگاهي ويژه برخوردار بود. با پذيرش تصريح منابع بر پرهيز امام(ع)‌ از هرگونه فعاليت سياسي در اواخر عهد اموي، مي توان اين پرسش را مطرح كرد كه چه عاملي در پذيرش رهبري محمدبن عبدالله با وجود در قيد حيات بودن پدرش نقشي محوري داشته و مشاركت گروه هاي مختلف مردمي در قيام او را باعث شده است؟ نتيجۀ پژوهش حاضر بر مبناي نظريۀ شخصيت كاريزمايي وبر، حاكي از آن است كه عبدالله محض از سيادتي كاريزماتيك برخوردار بود. در بحران هاي اواخر دورۀ اموي، طرح موفق او براي انتقال سيادت كاريزمايي به فرزندش محمد و پذيرش آن از سوي حاميان، با برجسته سازي ويژگي هاي نفس زكيه، استفاده از همانندسازي اسطوره اي و جلب نظر دستگاه گردانندۀ اجتماع كاريزمايي در ميان هاشميان صورت گرفت. از اين رو، با ادامۀ بحران و همچنين تبليغات و حمايت عبدالله در آغاز خلافت عباسي، محمد در زمان حيات پدر قيام كرد و با وجود عدم برخورداري از شيخوخيت، از حمايت گروه هاي مختلف مردمي برخوردار شد.