برهمكنش الگوي زيستگاهي و نظام آبي دشت‌هاي رسوبي شوشان بزرگ در دورهٔ روستانشيني پسين؛ خلاصه‌اي از نتيجهٔ يك بررسي زمين‌باستان‌شناختي در خوزستان

زمين باستان شناسي ابزاري توانمند در بازشناسي تعامل چشم انداز طبيعي و فرهنگي يك منطقه است. مهم ترين پرسش در اين پژوهش، چگونگي تعامل زيستگاه هاي دشت شوشان و نظام آبي آن در دورۀ پيش از شهرنشيني بزرگ مقياس منطقه است. در اين مقاله، خلاصه اي از يك بررسي زمين باستان شناختي اخير ارائه شده كه فرضيۀ رايج تأثير فرهنگي ميان رودان (بين النهرين) بر شوشان در تغيير الگوي زيستگاهي در هزاره هاي پنجم تا دوم پيش ازميلاد، را به چالش مي كشد. اين بررسي در دو سطح خُرد و كلان، با كمك صدها رخنمود و پنجاه و يك مغزه، نهشته گذاري جريان هاي آبي كهن منطقه را بازشناسي كرده و با شواهد باستان شناختي از 10 زيستگاه در شوشان بزرگ تكميل كرده است. اين نمونه هاي رسوب در آزمايشگاه تجزيه و تحليل شده و برخي نيز به روش تابش گرمايي تاريخ گذاري شده اند. درنهايت، برهمكنش (تعامل) تغيير مكاني الگوي زيستگاهي و جريان هاي آبي با كمك نرم افزار GIS تحليل فضايي شده است. نتيجۀ اين تحليل دست كم سه نكته را تأييد مي كند: نخست، حركت باختري جريان هاي آبي شوشان هم زمان با دورۀ روستانشيني پسين؛ دوم، همسويي بي واسطۀ اين تغيير نظام آبي و تغيير مكاني الگوي زيستگاهي در سطح خُرد و كلان؛ سوم، تفاوت چشمگير چشم انداز طبيعي شوشان و ميان رودان در اين دوره. بدين ترتيب، تأثير بي واسطۀ چشم انداز طبيعي در تغيير الگوي زيستگاهي شوشان و نيز واكنش فرهنگي به اين تغييرات به شكل سازگاري با چشم انداز از ديدگاه كنام سازي و درهم تنيدگي بحث مي شود. در پايان بر اهميت روزافزون بررسي هاي هدفمند زمين باستان شناختي به ويژه در ايران تأكيد شده است. نتيجۀ پژوهش پيشِ رو اين گمان را تقويت كرده كه نظام آبي اين منطقه درطول اين دوره بر اثر يك عامل بيروني از تعادل خارج شده و ارتباط جريان هاي آبي كهن با يكديگر در اين منطقه را براي مدتي مختل كرده است.