خواجه احمد كاساني؛ ديدگاه‌ها و اصطلاحات عرفاني

خواجه احمد كاساني (866 ـ949 ق) از عارفان معروف نقشبنديه ماوراءالنهر است كه بيش از سي‌رساله در حوزه عرفان تأليف كرده است. بيشتر اين رساله‌ها به‌ صورت نسخه خطي در كتابخانه‌هاي مختلف موجود و به صورت معدود و پراكنده در چند مقاله يا پايان‌نامه معرفي و يا تصحيح شده‌اند. موضوع رساله‌ها، عرفاني و تعاريف اصطلاحات گاه مشابه كشف المحجوب و گاه شرح ديدگاه‌هاي بهاءالدين نقشبند است. البته در اين ميان ديدگاه‌هاي خاص و متفاوت عرفاني وي نيز ديده مي‌شود. پژوهش حاضر به شيوه توصيفي ـ تحليلي، تلاش دارد ضمن مطالعه رساله‌هاي كاساني، ديدگاه‌هاي عرفاني وي و تعاريفش را از برخي اصطلاحات بررسي كند. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كاساني در بيان ديدگاه‌ها و اصطلاحات عرفاني، از الگوي معرفتي خاصي پيروي نمي‌كند و در هر رساله، موضوعي مشخص را محور قرار داده است. در بيشتر رساله‌هاي وي به صورت تقريبي مطالب پراكنده و پرتكرار درباره برخي اصطلاحات عرفاني چون: فنا و بقا، غيبت و حضور و... ديده مي‌شود. تعاريف وي از اين اصطلاحات گاه برگرفته از كتاب‌هاي عرفاني پيشين و گاه برساخته خودش است. كاساني در شرح موضوعات عرفاني به شدت تحت تأثير مولانا است و در رساله‌هاي وي استشهاد به ابيات مثنوي بسيار ديده مي‌شود.