بررسي و تحليل مهم‌ترين مطلوب‌هاي بشري در عبهرالعاشقين و شرح شطحيات با توجه به گزاره‌هاي انتزاعي و انضمامي

مطلوب هر آن چيزي است كه آدمي خواهان و طالب آن است. شناخت مطلوب‌هاي بشري به فرد كمك مي‌كند تا به جاي نزاع بر سر مطلوب‌هاي اجتماعي، فردي و جمعي به دنبال كسب مطلوب‌هاي اخلاقي و روان‌شناختي باشد تا زندگي معنا‌داري داشته و به مطلوب‌هاي ذاتي خود از جمله آرامش برسد. اين مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي به بررسي مهم‌ترين مطلوب‌هاي بشري از ديدگاه روزبهان بقلي با توجه به انتزاعي و انضمامي بودن گزاره‌ها پرداخته است. انتزاع و انضمام گزاره‌ها كه همان درجۀ كلّيّت و جزئيّت آن‌هاست در گفتمان ادبي عرفاني حائز اهميت است؛ خصوصاً از اين نظر كه آيا عرفا با كلي‌گويي‌هاي خود پيروانشان را بلاتكليف ساخته‌اند يا با انضمامي كردن مطالب بر ميزان قطعيت كلام خود افزوده و آن‌ها را در مسيري مشخص رهنمون كرده‌اند. روزبهان در عبهرالعاشقين با زباني استعاري تجربياتش را تصويرگري كرده و در شرح شطحيات، متني واقع‌گرايانه براي تفسير متوني فرا‌‌واقع‌گرايانه ارائه داده و هر دو متن را با انواع روش‌هاي توصيفي، انضمامي ساخته است. وي مجموع مطلوب‌هاي اجتماعي فردي و جمعي را مطلوب‌هاي بالغيري مي‌داند كه بايد در خدمت كمال‌جويي و كسب مطلوب‌هاي اخلاقي مانند عشق‌ورزي قرار گيرند تا انسان را به مطلوب‌هاي ذاتي و روان‌شناختي مانند آرامش و معنايافتگي رهنمون سازند.