اثر تغييرات ساختاري بر رشد اقتصاد منطقه اي: رهيافت پانل فضايي

يكي از عوامل اثرگذار بر رشد اقتصادي در كنار عوامل سنتي توليد مانند نيروي كار و سرمايه، تغييرات ساختاري در اقتصاد مي باشد. تغيير ساختاري يك فرايند اقتصادي گسترده تري است كه تغييرات در ساختار توليد و اشتغال در درون بخش ها و بين بخش هاي اقتصاد را شامل مي شود. همچنين ظهور فعاليت ها و بخش هاي جديد در اقتصاد و از بين رفتن فعاليت ها و بخش هاي قديمي از ديگر شاخصه هاي تغييرات ساختاري در اقتصاد مي باشد. بر اساس ديدگاه ساختار مناسب اقتصاد، كشورها و مناطقي كه ساختار توليد متناسب با پتانسيل هاي منطقه اي و ملي داشته باش ند، مي توانند رشد سريعتري در اقتصاد را تجربه كنند و كشورهايي كه از اين ساختار مناسب دور شوند، داراي رشد اقتصادي كمتري خواهند بود . از اين رو، بررسي اثر تغييرات ساختاري بر متغيرهاي كالن اقتصاد و به دنبال آن شناسايي عوامل موثر بر تغييرات ساختاري مي تواند زمينه مناسبي را در راستاي سياستگذاري براي برداشتن موانع تغييرات ساختاري و به دنبال آن دستيابي به رشد و توسعه بيشتر در اقتصاد فراهم نمايد . از اين رو، هدف اين مطالعه بررسي اثر مستقيم و سرريزي تغييرات ساختاري بر رشد اقتصادي در 28 استان كشور در دوره 1384 -1394 با ا ستفاده از الگوي اقتصادسنجي فضايي مي باشد. ويژگي مهم اين مطالعه نسبت به مطالعات پيشين در حوزه اثرگذاري تغييرات ساختاري، استفاده از مدل اقتصادسنجي فضايي براي بررسي اثرات مستقيم و سرريزي اين متغير بر رشد اقتصادي در استان هاي مختلف كشور مي باشد كه در مطالعات پ يشين اين امر در نظر گرفته نشده است. اطالعات توليد بخش هاي مختلف اقتصادي براي محاسبه شاخص تغييرات ساختاري و توليد ناخالص داخلي در 28 استان كشور به عنوان پايه هاي آماري استفاده شده است. همچنين از دو متغير مخارج دولتي و جمعيت فعال استان ها به عنوان متغيرهاي كنترلي استفاده شد. در نهايت، مدل دوربين فضايي ) SDM )و نرم افزار استاتا 14 براي تخمين مدل مورد استفاده قرار گرفت. نتايج حاصل از تخمين مدل نشان داده است كه تغييرات ساختاري بصورت مستقيم و غيرمستقيم بر توليد مناطق تاثير منفي و معنادار داشته است. اين امر نشان م ي دهد كه تغييرات ساختاري صورت گرفته منطبق با الگوي رشد منطقه اي نبوده است. همچنين متغيرهاي مخارج دولتي در منطقه و جمعيت فعال منطقه نيز داراي اثر مستقيم مثبت و معنادار بر رشد اقتصاد منطقه اي بودند.