ارزيابي تطبيقي ارادۀ آزاد در نظرگاه محمد تقي جعفري و جان سرل

مسئلۀ ارادۀ آزاد، از ديرباز يكي از مهم‌ترين مسائل فلسفي بوده است. علامه محمد تقي جعفري و جان سِرل، در سياق نظام فكري‌شان، دستاوردي قابل توجه در ايضاح بحث «ارادۀ آزاد»، عرضه كرده‌اند. در نظر سِرل، داشتن ارادۀ آزاد به معناي دارا بودن اِختيار است، اما  علامه جعفري، صِرف آزاد بودن اِراده را به مثابه اِختيار تلقي نمي‌كند. «اِختيار»، در نظر او،  شامل اِعمال و نظارت «من»  نسبت به اِراده و سپس نسبت به تصميم است. هر دو انديشمند، يكي از شاخصه‌هاي اصلي پيداييِ اختيار را حالت گسست يا وقفه‌اي مي‌دانند كه فاعل‌، پيش از كنشْ تجربه مي‌كند. جعفري و سِرل، «مَنِ غير تجربي» را به عنوان يكي از شروط اصلي تحقّق «ارادۀ آزاد» يا «اختيار» در نظر گرفته‌اند. در نظر سِرل، «مَن» ساحت متافيزيكي ندارد، اما فاقد وجهۀ مادي است، اما در نگاه جعفري، «مَن»، داراي بُعد متافيزيكي و ساحتي متعالي است. ارادۀ آزاد در منظومۀ سِرل،  به «آگاهي» فروكاهش مي‌يابد. نيز از منظر جعفري، آگاهي يكي از مقوّمات اصلي كنش انسان و وجهۀ مختارانۀ اوست. رويكرد جعفري در مسئلۀ امكان يا امتناع ارادۀ آزاد، «اختيارگرايانه» است، اما سِرل، با طرح دو فرضيه، بيشتر در مقام تبيين‌گر مسئله نقش ايفا مي‌كند. آراي جعفري در دستۀ ناسازگارگراي آزادي‌گرا و آراي سِرل طبق قرائت نخست، در دستۀ ناسازگارگراي تعيّن‌گرا و مطابق قرائت دوم، در دستۀ ناسازگارگراي آزادي‌گرا قرار مي‌گيرد. تلاش اين پژوهش در جهت شرح و بسط، و ايضاح مسئلۀ ارادۀ آزاد   نزد جعفري و سرل با روش توصيفي ۔ تحليلي است.