پيشرفت علم از منظر روي بسكار و خطاپذيري شناخت؛ نقدي بر چهار رويكرد

مهمترين رويكردها در تبيين پيشرفت علم، عبارتند از: رويكرد معنايي، كاركردي، معرفتي و ادراكي. هر كدام از اين رويكردها با توجّه به هدفي كه براي علم متصوّر است، پيشرفت را نيز بر همان مبنا تعريف مي‌‌كنند. رويكرد معنايي، پيشرفت را مبتني بر تقرّب به صدق، رويكرد كاركردي مبتني بر حلّ مسئله، رويكرد معرفتي مبتني بر انباشت دانش و رويكرد ادراكي نيز پيشرفت را مبتني بر افزايش فهم، تعريف مي‌‌كند. روي بسكار با توصيفي لايه‌‌مند از جهان، «علم» را حركت به سمتِ لايه‌‌هاي عميق‌‌تر دانسته كه با هدفِ كشف مكانيزم‌‌هاي مولّد انجام مي‌‌شود. او «پيشرفت» را نيز مبتني بر همين لايه‌‌مندي و كسبِ دانش نسبت به لايه‌‌هاي زيرين، تبيين مي‌‌كند، امّا از آنجا كه به اجتماعي بودنِ علم معتقد است و دانش را محصولي اجتماعي و در معرض تغيير مي‌‌داند، به خطاپذيريِ شناختْ اذعان دارد و بر اين باور است كه حركت به سمت لايۀ جديد، ضرورتاً به پيشرفت علم نمي‌‌انجامد؛ اگر چه اين امكان وجود دارد كه با كسبِ دانش نسبت به لايۀ جديد، دانشِ پيشينْ بازبيني و تصحيح شود. در اين مقاله، ضمنِ شرح نظريۀ پيشرفت بسكار و تبيينِ امكاني بودنِ آن با توجّه به خطاپذيريِ شناخت، يك هدف اساسي را دنبال مي‌‌كنيم. اين هدف، در بررسيِ هر چهار رويكرد، به منظور نشان دادنِ عدم توجّه آنان به جنبۀ خطاپذيريِ شناخت و تأثير آن در تبيين پيشرفت، خلاصه مي‌‌شود.