«به كابل زناگه به كنده رسيد» (يادداشتي بر تركيب كابل/زرنگ-چين/چينستان بر پايه كوش نامه)

در بيتي از كوش نامه حكيم ايرانشان ابي الخير، در حالي كه شاه چين منتظر نيروي كمكي است تا به آبتين، شاهزاده ايراني، حمله ور شود، آن نيروي كمكي بناگهان از «كابل» از راه مي رسد. استاد والامقام، جلال متيني، در زيرنويس اين بيت، بكارگيري كلمه «كابل» را در اصل نسخه به «يقين»، اشتباه دانسته است. در اين مقاله تلاش شده است تا درستي اين بيت بياري شواهد تاريخي به اثبات برسد. با وجود اين، فروپاشي شاهنشاهي ساساني، رخدادي بزرگ در پيوندهاي دو سويه ايران و شرق دور بود. در اين موضوع، نخست گريز يزدگرد از مسير سيستان به آسياي ميانه و نيت به رفتن به چين و دوديگر پناهندگي دودمان شاهي به چين، دو رخداد اثرگذار بر ادب پارسي و اساطير زرتشتي بوده است. به باور نگارنده، ايستايي يزدگرد در سيستان و نيز فرزندش، پيروز، در زرنگ، و نبرد با تازيان، از يك سو و پشتي هاي امپراتورهاي دودمان تانگ از سويي ديگر، بهانه درهم تنيدگي اين دو كران جغرافيايي بوده است؛ اين درهم تنيدگي ناشي از دو رخداد سياسينظامي، تاثيري مهم بر ادب فارسي و نيز برخي اساطير كليدي زرتشتي گذاشته است.