انگاره‌ها، كنش‌ها و رفتارشناسي اژدها در قصّه‌هاي ايراني

اژدها موجودي مشترك در اسطوره، حماسه و قصّه‌هاي عاميانۀ ايراني است كه خاستگاه ظهور و بروز آن باورهاي اساطيري و حماسي است و در انديشه و خيال عامّه نيز پرورش يافته‌است. اژدها هم در آثار اساطيري و حماسي و هم در افسانه‌ها و قصّه‌هاي عاميانه ظهور مي‌يابد. اين پژوهش انگارۀ اژدها را در مجموعۀ چهار جلدي قصّه‌هاي ايراني انجوي شيرازي به شيوۀ توصيفي تحليلي كاويده است. هدف از اين پژوهش، شناخت ويژگي‌هاي ظاهري، خوراك، زيستگاه و رفتارشناسي اژدها در قصّه‌هاي عاميانه است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه انگارۀ اندام‌وار اژدها، خوراك و زيستگاه وي در قصّه‌هاي عامه و باورهاي حماسي و اساطيري هم‌پوشاني چشمگيري دارد. رويارويي اژدها و قهرمان بن‌مايه‌اي اساطيري حماسي است كه ريشه در نبرد ميان خير و شر دارد. در اين نوشتار، با رفتارشناسي اژدها نشان داده‌است گاهي اژدها كنش‌ها و رفتارهايي در قصّه‌هاي مورد مطالعه دارد كه نمي‌توان اين موجود را شريرِ محض دانست، اگرچه بيشتر اژدها با كنش‌هايي ويرانگر ظاهر و در نبرد با قهرمان قصّه نابود خواهد شد. اين كنش‌هاي مخرّب در قصّه‌هاي ايراني عبارت از: شكار، نبرد با قهرمان، محاصرۀ آب، گرفتن قرباني و افسون‌گري. سرنوشت و سرانجام اژدها در قصّه‌ها با كنشهاي مخرّب، انفعالي و يا سازنده‌اش تناسب دارد.