سويه‌هاي رهايي‌بخش و سركوب‌گرانۀ بدن‌آرايي و بدن‌نمايي (مورد مطالعه: زنان شهر تهران)

مسئلۀ محوري اين پژوهش بازنمايي اجتماعي بدن است كه عمدتاً در قالب دو كنش بدن‌ آرايي و بدن ‌نمايي نمود مي يابد؛ پرسش اصلي اين است كه اين پديده واجد چه ظرفيت ‌هاي رهايي ‌بخش و چه سويه ‌هاي سركوب ‌گرانه‌ اي است؟ براي پاسخ به اين پرسش بر رويكردي مفهومي تكيه شده است كه استخوان ‌بندي آن مصرفي ‌شدنِ بدن و برساخت بدن مندِ »خود « در جامعۀ مصرفيِ معاصر است، امري كه مصاديق آن در هر دو ساحتِ مجازي (اينستاگرام، تلگرام، فيس بوك و غيره) و واقعي (خيابان، مراكز خريد، پارك‌ ها و ديگر فضاهاي همگاني) خاصه در ميان زنان به‌ وضوح قابل رؤيت است. ميدان مطالعۀ پژوهش زنان تهراني 19 تا 40 است كه تجارب زيستۀ آن ها با استفاده از نظريۀ زمينه‌ اي و تكنيك مصاحبه عميق تفسير شده است. نتايج گوياي آن است با سترون ‌شدنِ مؤلفه ‌هاي جامعۀ مدني (انجمن ‌ها، پاتوق ‌ها، شبكه ‌هاي همياري، سنديكاها، جنبش ‌ها و حوزۀ عمومي) و سيطرۀ فرهنگ مصرفي، بدن به يگانه سرمايۀ قابل‌ اتكا، تنها منبع لذت و يگانه وسليۀ برقراري تعامل بدل شده است. داشتن خودپندارۀ ضعيف، پايين ‌بودن سرمايۀ اقتصادي و رواج انگارۀ خير محدود در ميان زنان، در كنار زمينه‌ هايي همچون گم گشتگي زنان در هزارتوي جامعۀ مصرفي، كاربرد تكنيك‌ هاي انضباطي مديريت بدن و مردانه بودن فضاها، باعث شده ‌اند كه زنان از دستيابي به تثبيت نَفس‌زنانه و نهادينه‌ كردن جايگاه و مطالبات خويش بازمانند و با اتخاذ راهبردهايي واكنشي مثل خودخواهي و دگرگريزي، لذت ‌گرايي افراطي، پنهان ‌كاري و پرخاشگري عملاً به‌ سوي تخريب نَفس و بيگانگي فزاينده از جامعه سوق داده شوند. سوژۀ مؤنثي كه سلبريتيزه كردن بدن را مناسب ترين راه به‌ عنوان ابراز وجود در جامعه برگزيده است، با جامعه بيگانه گشته و سلامت رواني و اجتماعي ‌اش دستخوش تهديد مي ‌شود. نَفس زنانه در اين وضعيتِ انسداد اجتماعي از انجام كنش راهگشا ناتوان و به مصرف ‌كنندۀ توليداتِ عامه ‌پسندِ فرهنگِ مصرفي بدل شده است.