مدل‌سازي پراكنش بالقوه فعلي و آينده گونه لاله واژگون (Fritillaria imperialis L.) تحت سناريوهاي تغيير اقليمي و با استفاده از سه مدل گردش عمومي در ايران

تغيير اقليم ممكن است حفاظت از گونه‌هاي گياهي داراي پراكنش جغرافيايي محدود مانند لاله واژگون را با چالش‌هاي جدي مواجه سازد. در اين پژوهش، مدل‌سازي پراكنش جغرافيايي رويشگاه‌هاي بالقوه لاله واژگون در كشور و در شرايط فعلي و تحت تأثير تغيير اقليم آينده (2050) انجام شد. تعداد 78 داده حضور گونه همراه با 12 متغير محيطي شامل متغيرهاي زيست‌اقليمي، فيزيوگرافي و پوشش/كاربري سرزمين در مدل‌سازي استفاده شدند. رويكرد مدل‌سازي اجماعي با تلفيق هفت مدل پراكنش گونه‌اي و بر اساس چهار سناريوي افزايش گازهاي گلخانه‌اي و سه مدل گردش عمومي انجام شد. حدود 7.69 درصد از محدوده موردمطالعه به‌عنوان رويشگاه‌هاي بالقوه لاله واژگون شناسايي شد. كمتر از 10 درصد از اين رويشگاه‌ها توسط مناطق حفاظت‌شده كشور پوشش داده‌شده است. بر اساس يافته‌هاي حاصل از سناريوهاي مختلف تغيير اقليم، به ترتيب كمترين و بيشترين سطح رويشگاه نامناسب شده در حدود 46.10 درصد (RCP4.5) تا 77.37 درصد (RCP8.5) در سال 2050 خواهد بود. مؤثرترين متغيرها در پراكنش گونه موردمطالعه، به ترتيب حداقل دماي سردترين ماه، ارتفاع و بارندگي سالانه بودند. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه پراكنش جغرافيايي لاله واژگون احتمالاً به‌واسطه تغيير اقليم به سمت مناطق مرتفع‌تر جابه‌جا خواهد شد. بر اساس ارزيابي‌ها، مدل‌ها از درستي و دقت قابل قبولي برخوردار بودند (0.87 AUC و 0.75 TSS). رويشگاه‌هاي مناسب شناسايي‌شده مي‌توانند به‌منظور اتخاذ رويكردهاي مديريتي و حفاظتي ازجمله معرفي مجدد و تأسيس مناطق حفاظت‌شده جديد به‌منظور حفاظت از لاله واژگون در پاسخ به پديده تغيير اقليم موردتوجه قرار گيرند.