بررسي و بازخواني انتقادي كتيبه هاي منارۀ فيروزآباد ترشيز (بردسكن) و تاريخ گذاري بنا

مناره فيروزآباد واقع در روستاي فيروزآباد بردسكن ازجمله بناهايي است كه صاحب‌نظران به آن كم پرداخته‌اند و بر سر آنچه انجام شده نيز اختلاف دارند. در هيچ‌كدام از متون اختصاصي اين مناره كتيبه‌هايش مطالعه و بررسي نشده و در برخي از آن‌ها متن كتيبه‌ها و تاريخ‌گذاري بنا با يكديگر متفاوت است. شايد بتوان محل قرارگيري مناره را دليل اين كم‌توجهي دانست؛ چراكه امروزه هيچ مسيري از آن روستا نمي‌گذرد. سازمان ميراث فرهنگي اين اثر را به شماره 91 به ثبت رسانده و آن را متعلق به اواخر قرن هفتم و مضامين كتيبه‌ها را شامل آيات قرآني، نام بانيان، و تاريخ ساخت مي‌داند. در اين مقاله براي رفع اختلاف‌ها و ابهامات در متن كتيبه‌ها و تاريخ‌گذاري بنا به اين پرسش پاسخ داده مي‌شود كه متن كتيبه‌هاي اين مناره و تاريخ ساخت آن چيست؟ بدين منظور نگارندگان داده‌هاي خود را از طريق مطالعات ميداني در محل مناره و بررسي‌هاي تطبيقي و مراجعه به منابع تكميلي و همچنين نقد و بررسي دستاوردهاي پژوهشگران اين حوزه به‌صورت كتابخانه‌اي و اسنادي گردآوري كرده و به تحليل پرداخته‌اند. با خوانش و بازسازي كامل كتيبه‌هاي اين بنا به روش ديجيتال و تطبيق محتواي آن با منابع تاريخي، در پايان اين نتيجه به دست آمده است: «برخلاف نظر كارشناسان سازمان ميراث فرهنگي، مناره فيروزآباد يك مناره مستقل و مربوط به دوره حكومت سلاجقه بر ايران بوده است». اين منار به دستور شخصي به نام محمد بن منصور در قرن پنجم بين سال‌هاي 447 تا 496ق، بر سر راه مواصلاتي هرات به نيشابور ، در ترشيز ساخته شده است.