بررسي روند تحولات «اكتساب دانش»: تحليل علم‌سنجي پژوهش‌هاي ايران و جهان

هدف اصلي اين پژوهش، تحليل روند توليد علم در موضوع «اكتساب دانش» (با تمركز بر ماهيت سازماني آن) در منابع علمي است. تجزيه و تحليل علم‌سنجي، از طريق ابزارهايي مانند هم‌نويسي،‎ همايندي واژگان، هم‌استنادي و خوشه‌بندي، مروري منتقدانه جهت شناسايي مضامين اصلي و مفاهيم هستي‌شناسانۀ موضوع فراهم مي‌كند. تعداد مقالات موردبررسي، 245 مقالۀ لاتين (منتشرشده در پايگاه علمي ScienceDirect) و 20 مقالۀ فارسي (منتشرشده در پايگاه‌هاي علمي ايران) بوده است. بازۀ زماني مقالات لاتين از سال 1979 تا سال 2021 و بازۀ زماني مقالات فارسي، از سال 1380 تا سال 1399 بوده است. ابزار گردآوري داده‌ها، جستارها، پايگاه‌هاي دادۀ حاصل از جست‌وجو، تهيّۀ فهرست و كدگذاري بوده و روش تجزيه و تحليل، ابزارها و نقشه‌هاي علم‌سنجي با استفاده از نرم‌افزارهاي MS Excel و VOSviewer بوده است. نتايج روندهاي عمومي نشان مي‌دهد كه از مبدأ كشورهاي پيشرفته به لحاظ اقتصادي تعداد بالاتري از مقالات اكتساب دانش نسبت به ساير كشورهاي جهان منتشر شده است. تعداد مقالات از مبدأ كشورمان در پايگاه بين‌المللي موردبررسي بسيار اندك بوده كه با وجود شناخته شدن تدريجي اهميت موضوعات اكتساب دانش سازماني، ضروري است پژوهش‌هاي بيشتري با مبدأ كشورمان در سطح منابع معتبر بين‌المللي تدوين و منتشر شود. يافته‌ها نشان مي‌دهد روند زماني نشر مقالات اكتساب دانش در جهان و در كشور با شيب ملايمي رو به افزايش است. شبكۀ همايندي كلّ واژگان، تمركز و استقلال نسبي خوشه‌ها را نشان مي‌دهد؛ چنان‌كه مفاهيم گوناگوني در ارتباط با اين موضوع شكل گرفته و تكامل يافته‌اند و خوشه‌هاي علمي ديگري را تشكيل داده‌اند. اين موضوع اهميت اكتساب دانش را به‌عنوان گرۀ مهمّي در شبكه‌هاي دانشي علم اطّلاعات به اثبات مي‌رساند. با توجّه به شبكه‌هاي همايندي، ضروري است محقّقان حوزه‌هاي مديريت دانش، يكپارچه‌سازي دانش، انتقال دانش، يادگيري، يادگيري سازماني و منابع دانشي، آورده‌هاي پژوهشي اكتساب دانش را مدّنظر قرار دهند. نقشۀ روند زماني ظهور كليدواژگان حوزۀ اكتساب دانش، نشان‌دهندۀ طي شدن مراحل بلوغ اين حوزۀ علمي در سال‌هاي اخير است. با توجّه به يافته‌ها چنين برداشت مي‌شود كه كشف و نشر موضوعات و ايده‌هاي نوين توسّط پژوهشگران جديد در اين حوزه امكان‌پذير است و هنوز اشباع نظري در موضوعات اكتساب دانش به وجود نيامده است. پيوند گستردۀ مسائل آموزش و يادگيري سازماني با اكتساب دانش، و تنوّع مسائل نرم مرتبط با آن از جمله نكات شايان توجّهي است كه مديران، پژوهشگران و سياست‌گذاران حوزۀ علم و فنّاوري در خصوص مطالعات سازمان و مديريت بايد مورد توجّه قرار دهند.