مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - نقش حذف ظرفيت‌هاي سيلابي در فعال شدن كانون‌هاي گرد و غبار استان خوزستان

چكيده فارسي :

جلوگيري از وقوع سيلاب اگر غيرممكن نباشد بسيار دشوار است اما مديريت سيلاب در جهت كاهش خسارات وارده، نياز به برنامه ريزي بلند مدت و جامع در جهت بهينه سازي كاربري اراضي حوزه هاي آبخيز، متناسب با استعداد و طبيعت اوليه آن، عدم دستكاري هاي غيركارشناسانه در طبيعت، حفظ و به رسميت شناختن حريم رودخانهها و غيره دارد. استان خوزستان از نظر مورفولوژي از دشتهاي رسوبي-سيلابي، اراضي پست و شور(هورها) تشكيل شده است. ساختار شكل گيري اين اراضي بر اساس سيلابهايي بوده كه در گذشته در اين استان به وقوع پيوسته است. وقوع سيل در استان خوزستان، خسارات چند ميلياردي به كشاورزي، تاسيسات زيربنايي و مناطق مسكوني وارد ميآورده است (بهارلويي و همكاران، 1385). متاسفانه همواره اولين و سادهترين راهكار براي مقابله با خسارت سيل، مهار سيلاب به وسيله سدها و بندهاي خاكي بوده است. بر طبق آمار موجود از سال 1378 تا 1386، تعداد 109 بند خاكي در استان خوزستان احداث شده است (درگاهيان و همكاران، 1397). همچنين از سال 1375 تا 1395، تعداد 14 سد جديد در حوزه آبخيز زهره-جراحي، 17 سد در حوزه آبخيز رودخانه كارون و 8 سد در حوزه آبخيز رودخانه كرخه احداث شده است (رضوي زاده و خسروشاهي، 1397). احداث اين سازه ها با كاهش چشمگير ظرفيت سيلابي دشتهاي خوزستان، بي ترديد در فعال شدن كانون هاي گرد و غبار استان تاثير بسزايي داشته اند. اين در حالي است كه، اقدام مهم و اصولي جهت مقابله با خطر و به ويژه خسارات سيل پهنه بندي سيلاب ميباشد تا با تعيين نوارهاي ساحلي سيلگير در حاشيه رودخانه ها، نوع كاربري هر پهنه متناسب با ميزان خطر سيلگيري تعيين شده و سرمايه گذاري ها در حاشيه هاي رودخانه با خطرات آتيه سيل مواجه نباشند. لذا شناسايي مناطق سيلگير، تهيه نقشه محدوده سيل گير و پايش تغييرات سطوح سيلگير در طي زمان، از اقدامات اساسي و برنامهريزي شده كه به عنوان يك گزينه مهم در مقابله با خطر طبيعي سيل و كاهش خسارات ناشي از آن در نظر گرفته شود.