مطالعۀ جامعه‌شناختي رابطۀ دين‌داري و آگاهي از تكاليف شهروندي با رفتار مصرف آب (نمونۀ موردي: زنان متأهل بالاي 18سال شهر اصفهان)

در سال‌هاي اخير، جامعه‌شناسان در مواجهه با بحران آب، به رفتار مصرفي مربوط به آن به‌عنوان موضوعي جامعه‌شناختي توجه كرده‌اند؛ زيرا رفتار مصرفي، پديده‌اي جمعي است كه مي‌تواند در ارتباط با ساير پديده‌هاي اجتماعي ديگر رخ دهد؛ بنابراين، هدف پژوهش حاضر، مطالعۀ جامعه‌شناختي رابطۀ دين‌داري و آگاهي از تكاليف شهروندي با رفتار مصرف آب بود. در مباني نظري از نظريۀ كايزر براي رفتار مصرف آب، از نظريۀ ماكس وبر و آموزه‌هاي قرآن براي دين‌داري و از نظريۀ حقوق شهروندي مارشال براي تكاليف شهروندي استفاده شده است. جامعۀ آماري آن، همۀ زنان متأهل شهر اصفهان و روش پژوهش، پيمايش است. نمونۀ آماري براساس جدول لين، 400 نفر برآورد شد كه داده‌هاي لازم به روش نمونه‌گيري تصادفي چندمرحله‌اي و با استفاده از پرسش‌نامۀ محقق‌ساخته و استاندارد به دست آمد. ميزان كودر ريچاردسون براي رفتار مصرف آب، 0.710 و ميزان آلفاي كرونباخ براي دين‌داري و آگاهي از تكاليف شهروندي به‌ترتيب، 0.822 و 0.814 به دست آمد كه نشان‌دهندۀ پايايي پذيرفتني پرسش‌نامه است. نتايج اين پژوهش نشان داد به‌طور ميانگين، 26.7 درصد پاسخگويان، بالاي 50 سال؛ 59.4 درصد، داراي تحصيلات ديپلم و كمتر از آن؛ 68.3 درصد، شاغل و 26.2 درصد، ساكن منطقۀ 6 هستند. همچنين، نتايج آزمون فرضيه‌ها نشان داد دين‌داري با ضريب همبستگي 0.009 با شدت بسيار كم، آگاهي از تكاليف شهروندي با ضريب همبستگي 0.40 با شدت نسبتاً متوسط، سن با همبستگي 0.270- با شدت نسبتاً ضعيف و مناطق مسكوني با مقدار 5.53 واريانس بر رفتار مصرف آب تأثيرگذار است. علاوه بر اين، نتايج آزمون رگرسيون نشان داد از بين متغيرهاي مستقل، متغير آگاهي از تكاليف شهروندي با مقدار ضريب بتا استاندارد 0.35، تبيين‌كنندگي بيشتري نسبت به دين‌داري (0.04) براي رفتار مصرف آب دارد. با توجه به نتايج بايد گفت عوامل فرهنگي همچون دين‌داري و آگاهي از تكاليف شهروندي، به‌عنوان دو عنصر متفاوت (سنتي و مدرن) تشكيل‌دهندۀ نگرش افراد بر رفتار مصرف آب تأثيرگذار است. اين نتايج دربارۀ زنان متأهل شهر اصفهان، به‌علت داشتن نقش تربيتي، بسيار مهم‌تر است؛ زيرا آنها هم از فرهنگ ديني متأثرند و هم از فرهنگ شهروندي.