تغييرات زماني و مكاني و روند بارش در حوزه‌هاي آبخيز منتهي به كانون‌هاي گرد و غبار استان خوزستان

بارش در تامين منابع آبي مهمترين عامل اقليمي محسوب شده و در عين حال از جمله متغيرترين پديده‌هاي هواشناسي است. به‌منظور بررسي روند تغييرات بارش در حوزه‌هاي آبخيز منتهي به كانون‌هاي گرد و غبار داخلي استان خوزستان از داده‌هاي شبكه‌اي بارش با قدرت تفكيك 44×44 كيلومتر استفاده شده است. اين شبكه حاصل بازتوليد داده‌هاي بارش روزانه، ماهانه و سالانه ايستگاه‌هاي سينوپتيك، كليماتولوژي و باران‌سنجي سازمان هواشناسي و ايستگاه‌هاي باران‌سنجي و تبخيرسنجي شركت آب منطقه‌اي در محيط نرم‌افزار GIS مي‌باشد. به‌منظور بررسي روند تغييرات دهه‌اي بارش از اطلاعات بارش50 ساله در غالب 5 دهه از سال 1346تا 1395 استفاده و مقادير بارش براي سه حوزه آبخيز كارون بزرگ، كرخه و زهره- جراحي پهنه‌بندي و تغييرات مكاني بارش آشكار و نقشه آن تهيه شد. به‌منظور شناسايي شيب تغييرات روند و شناسايي نقاط جهش در سري زماني بارش سالانه از روش تست همگني داده‌ها Pettitt’s test با استفاده از افزونه آماري XLSTAT در محيط اكسل استفاده شده است. موقعيت هسته‌هاي بارش در همه دهه‌ها تقريباً دائمي بوده و دهه سوم پربارش‌ترين دهه در محدوده سه حوضه بود. در دهه پنجم دو هسته اصلي بارش در حوضه كارون وجود داشت. هسته‌هاي اصلي بارش دهه‌هاي قبلي در حوضه كرخه و جراحي-زهره تضعيف شدند. بيشترين كاهش بارش در پايين‌دست حوضه‌ها يعني محل قرارگيري كانون‌هاي گرد و غبار رخ داد. تغييرات زماني بارش دهه‌اي به تفكيك حوزه‌ها‌ي آبخيز كارون بزرگ، كرخه، زهره جراحي نشان داد در محدوده سه حوضه كاهش بارندگي از دو دهه قبل آغاز شده است. اين كاهش در دهه پنجم كاملا محسوس بود و آثار زيانبار آن با توجه به ساير پارامترها از جمله افزايش دما و تبخير دو­چندان شده و به فعال شدن كانون‌هاي گرد و غبار كمك شاياني نموده است.

Precipitation is the most important climatic factor affecting water supply and is one of the most variable meteorological phenomena. In order to study the precipitation trend in basins leading to the internal dust source of Khuzestan province, the gridded data of the National Iranian Drought warning and monitoring center with a grid resolution of 44km were used. This gridded data were made through reanalyzing daily, monthly, and yearly rainfall data from the synoptic, climatological, and meteorological stations of Meteorological Organization and the precipitation and evaporation stations of the regional water company, respectively using ArcGIS software. In order to study the decade by decade precipitation trend, 50 years precipitation data were used in form of five decades from 1968 to 2017, then spatial variations of precipitation in three basins of Karun, Karkheh, and Zohre-Jarahi were detected by the zoning of the precipitation data and their maps were prepared. To detect the changes in time series of precipitation data, the homogeneity tests of Pettitt's were used, which is available in Excel using the XLSTAT statistical software. The result showed that there were two main precipitation cores in the Karun Basin in the fifth decade. The main precipitation cores of previous decades in the Karkheh and Jarahi-Zohre basins were weakened. The highest decrease in precipitation occurred in the downstream of the basins at the location of dust sources. Decade changes in precipitation showed that the decrease in rainfall started two decades ago in the three basins of Karun, Karkheh, and Zohre-Jarahi. This decline was clearly evident in the fifth decade and its harmful effects due to the increase in other parameters such as temperature and evaporation were doubled and contributed to the activation centers of dust.