بررسي و پيش‌بيني پارامترهاي كيفي رودخانه گاماسياب با استفاده از روش چند متغيره تحليل همبستگي كانونيك و سري‌هاي زماني

زمينه و هدف: يكي از مسائل مهم در مديريت كيفي منابع آب، يـافتن رابطـه بـين پـارامترهـاي مختلـف فيزيكي و شيميايي تأثيرگذار بر كيفيت پيكره‌هاي آبي است. پاسـخ به اين مسئله، گامي ضروري و مهم جهـت بررسـي دقيـق‌تـر منـابع آلاينده و ارائه راهكار جهت كـاهش اثـرات منفـي آن و در نهايـت بهبود وضـعيت كيفـي منـابع آب مـي‌باشـد. پژوهش حاضر با هدف بررسي روند و پيش‌بيني تغييرات برخي از پارامترهاي كيفي آب رودخانه گاماسياب با استفاده ازروش‌هاي آماري چندمتغيره و سري‌هاي زماني انجام شد. مواد و روش‌ها: در اين تحقيق از ميانگين سالانه برخي پارامترهاي كيفي مربوط به يك دوره آماري 6 ساله در دو ايستگاه پل‌چهر و دوآباستفاده شد. ابتدا عوامل كنترل‌كننده شيمي آب رودخانه گاماسياب با استفاده از دياگرام مثلثي و نمودار گيس تعيين شد، سپس جهت تعيين ارتباط خطي بين متغيرهاي چندبعدي، از ضرايب همبستگي كانونيكال استفاده شد. در نهايت روند تغييرات پارامترهاي كيفي آب در 5 سال آينده پيش‌بيني شد. يافته‌ها: در ايستگاه پل‌چهر، به‌جز پارامتر pH، ساير پارامترهاي كيفي داراي روند افزايشي بودند، در حالي‌كه در ايستگاه دو‌آب، تمامي پارامترهاي كيفي به‌جز منيزيم و سولفات روند كاهشي داشتند. بر اساس دياگرام‌هاي مثلثي و گيبس به‌ترتيب رخساره غالب آب در هر دو ايستگاه كليممنيزيمبي‌كربنات و عامل اصلي كنترل كننده شيمي آب واكنش آب سنگ بود. بر اساس نتايج، پارامترهاي شيميايي بي‌كربنات و منيزيم در ايستگاه پل‌چهر با ضرايب كانوني 0/983 و 0/933 در دسته اول متغيرهاي كانونيك و سديم با ضريب0/845 در دسته دوم متغيرهاي كانونيك قرار گرفتند، در حالي‌كه در ايستگاه دوآب متغيرهاي شيميايي بي‌كربنات و كلسيم با ضرايب كانوني 0/945 و 0/789در دسته اول كانونيك و سديم و كلرايد با ضرايب 0/930 و 0/800 در دسته دوم متغيرهاي كانونيك قرار داشتند. منشأ دسته اول و دوم متغيرهاي كانونيك را مي‌توان به‌ترتيب به انحلال سنگ‌هاي آهكي و تبخيري مربوط دانست. نتايج پيش‌بيني روند تغييرات پارامترهاي كيفي آب رودخانه گاماسياب طي 5 سال آينده نشان داد كه در ايستگاه پل‌چهر تمام پارامترها به‌جز pH روند افزايشي و در ايستگاه دوآب به‌جز منيزيم و سولفات، ساير پارامترهاي كيفي روند كاهشي خواهند داشت. نتيجه‌گيري: واكنش آب سنگ، مهم‌ترين عامل كنترل كننده شيمي آب در رودخانه گاماسياب مي‌باشد.