رد پاي سوگند آييني يادگار زريران در شاهنامه (پژوهشي پيرامون بيتي از داستان رستم و اسفنديار)

با بررسي رفتار كلي انسان باستان با اين شگفتي رو به رو مي شويم، كه تنها، عملي مقدس و سپندينه مي شود كه به طريقي با حقيقتي كه فراتر از خود آن ها است، شريك و انباز شود و به همين واسطه بي درنگ اين اعمال مانا و جاويد شده و از هستي سرشار مي گردند؛ از اين رو اين اعمال در نظر مردمان كهن جلوه گاهي قدسي يافته و يادگار كرداري ازلي مي شوند، چرا كه از زمان تاريخي فناپذير جدا شده و به زمان بي زماني مثالي و باقي مي پيوندد. بنابراين ارزش اعمال انسان بستگي به اين دارد كه چقدر اين اعمال با كرداري آغازين ارتباط داشته باشد. سوگند نيز يكي از اعمال آييني است كه در خاطره ازلي انسان تبديل به نمونه اي كهن شده است. وفاي به عهد و پيمان در تاريخ مينوي بشر سابقه اي طولاني دارد و به آن روز باز مي گردد كه خداوند از انسان عهد گرفت، پيماني كه زنجير وفاي به آن تا ابد بر گردن انسان ها نهاده شد. قسم يا سوگند، آييني است كه مي توان براي اثبات يك ادعا و يا براي رد اتهام و يا قبول انجام تعهدي در آينده باشد كه براي اداي آن نياز به مراسم آييني است. بر اين اساس مي توان مراسم آييني را نوع خاصي از گفتار و اعمال منظم (تكرارشونده) دانست، كه از آموزه هاي خاطرات ازلي و ماورايي بشر سرچشمه مي گيرد. اين اعمال براي بيان احساسات ديني و مذهبي به كار گرفته مي شود و به دليل قدمت زيادي كه دارند در بيشتر موارد با حماسه، اسطوره و سنت يك جامعه پيوند مي خورند. حاصل اين پژوهش كه به روش تحليل متن از نوع توصيفيكتابخانه اي با شيوه مقابله اي و قياسي است، نشان مي دهد كه براي سوگند آييني موجود در متن كهن يادگار زريران، مي توان نمونه مشابهي در شاهنامه (ادبيات فارسي دوره نو) يافت.