اثر تشكيل و تخريب پوسته فيزيكي بر فرسايش‌پذيري و انتشار گرد و غبار در شرايط آزمايشگاهي

تشكيل پوسته سطحي به ويژه از نوع فيزيكي ويژگي اصلي خاكِ اكثر كانون هاي گرد و غبار در استان خوزستان بوده كه مي تواند نقش اساسي در حفاظت خاك در برابر فرسايش بادي به عهده داشته باشد، اما در اكثر مطالعات فرسايش بادي توجهي به آن ها نشده است. اين مطالعه با هدف بررسي اثر به هم خوردگي پوسته هاي فيزيكي سطح خاك ناشي از تردد دام بر ميزان فرسايش پذيري خاك هاي پوسته اي و انتشار گرد و غبار انجام شد. براي اين منظور سه نمونه خاك غالب منطقه با ويژگي پتانسيل تشكيل پوسته سطحي انتخاب و به آزمايشگاه منتقل شدند. خاك ها در سيني هاي تونل باد ريخته شدند و جهت ايجاد شرايط طبيعي و تشكيل پوسته فيزيكي در سطح آن ها تحت يك بارندگي شبيه سازي شده قرار گرفتند. پس از خشك شدن و تشكيل پوسته فيزيكي، سيني ها در معرض تردد چند دام سبك با تعداد دفعات 1 ، 2 و 5 بار قرار گرفتند. سپس سيني ها به آزمايشگاه تونل باد منتقل شدند و آستانه سرعت اصطكاكي (TFV)، مقدار فرسايش بادي و شار انتشار PM10 اندازه گيري شد. نتايج نشان داد كه در هر سه نوع خاك مقدار فرسايش و انتشار گرد و غبار در تيمار شاهد (بدون تردد دام) صفر بود و با افزايش تعداد دفعات تردد دام از يك بار تا 5 بار آستانه سرعت اصطكاكي 25 تا 49 درصد كاهش، و مقدار فرسايش خاك و انتشار گرد و غبار به ترتيب بين 54-317 درصد و 80 - 545 درصد افزايش يافت. پوسته فيزيكي خاك لوم شني نسبت به خاك لوم رسي و لوم سيلتي حساسيت بيشتري در برابر تردد دام داشت. يافته هاي اين تحقيق نشان مي دهد كه تشكيل پوسته فيزيكي در اين نوع مناطق يك ويژگي مطلوب و با ارزش براي مهار فرسايش و گرد و غبار است كه به عنوان يك تثبيت كننده طبيعي عمل مي كند و حفظ آنها مي تواند تاثير بسيار زيادي در كنترل گرد و غبار داشته باشد.