باطن و حقيقت عبادت از منظر ابن سينا و ملاصدرا

عبادت به‌عنوان هدف خلقت انسان، امري است كه ضرورت دارد از منظر فلسفي بررسي شود تا حقيقت آن، تبيين شود. مسئله‌ پژوهشي اين است كه حقيقت عبادت چيست و چه ارتباطي ميان ظاهر با باطن و حقيقت عبادت وجود دارد و آيا سطوح عبادت در ميان همه انسان‌ها يكسان است. حقيقت عبادت با كمك مباني سينوي و صدرايي تبيين فلسفي مي‌شود. ابن سينا و ملاصدرا در رابطه با حقيقت عبادت اتفاق‌نظر دارند، با اين تفاوت كه صدرا با توجه به مباني غني فلسفي‌اش، همچون اصالت وجود و تشكيك وجود، مي‌تواند جايگاه عبادت را در نظام فلسفي خود دقيق‌تر تبيين كند. از منظر هر دو فيلسوف، عبادت ظاهر و باطني دارد. ظاهر عبادت، موجب تزكيه‌ نفس مي شود و نفس تزكيه‌شده استعداد راه‌يافتن به حقيقت عبادت، يعني معرفت به حق را پيدا مي كند. با توجه به ديدگاه اين دو فيلسوف، معرفت با عبادت رابطه‌اي دوسويه دارد. انسان با تفكر در خود و هستي، به نياز وجودي‌اش نسبت به معبود پي مي برد و با اراده و اختيارش، در برابر معبود سر تعظيم فرود مي آورد. پس معرفت ابتدايي منجر به انجام عبادت ظاهري مي شود و عبادت ظاهري نيز به تزكيه‌ نفس مي انجامد. نفس تزكيه شده درنهايت قابليت اين را مي يابد كه به معرفت حق‌تعالي يعني عبادت حقيقي نائل شود.