تحليل تفسيرگونه قاعده «تعليق الحُكم علي الوصف مُشعر بالعلّيّه» از منظر آيت الله جوادي آملي (مفهوم شناسي، گونه شناسي و كاركردها)

يكي از موضوعات مهم و پركاربرد علم اصول كه در تفسير و علوم قرآني كاربست به‌سزايي دارد، مباحث الفاظ است. به رغم اهميت بسيار زياد اين مباحث، موضوعات زيرمجموعه اين عنوان كمتر مورد توجه مفسران بوده است. قاعده زباني «تعليق الحكم علي الوصف مشعر بالعليه‌» از جمله اين موضوعات است كه اصوليان ذيل مبحث مفهوم وصف، از آن ياد كرده و مورد اتفاق موافقان و مخالفان مفهوم وصف است. بر طبق اين قاعده، وصفِ به‌كار گرفته شده در جمله، به علّيّت حكم جمله اِشعار دارد. راهيابي اين قاعده به تفسير قرآن و استمداد از آن در جهت تبيين گوياتر كلام الهي، گرچه در آثار مفسران سلف از فريقين، به‌ندرت به‌چشم مي خورد، اما كاربست گسترده آن، توسط علامه طباطبايي در تفسير «الميزان» مورد توجه واقع شده و آيت‌الله جوادي آملي، به آن توسعه بخشيده و آن را تثبيت نموده است. اين مفسر با اشراف علمي خود بر مباحث عقلي به ويژه علم اصول، توانسته است تا علم تفسير را نسبت به گذشته منسجم تر و ضابطه مندتر نمايد كه اين امر در به‌كارگيري اين قاعده، كاملاً مشهود است. اين پژوهه با استفاده از روش تطبيقي ـ تحليلي و با تأكيد بر آراي تفسيري ايشان نگاشته شده و رسالت تبيين گونه هاي متعدّد و برشماري كاركردهاي تفسيري اين قاعده را برعهده دارد. نتايج تحقيق حاكي از آن است كه با ايجاد الفت ميان دو علم اصول فقه و تفسير و استفاده از ظرفيت هاي مغفول اين قاعده زباني در حوزه تفسير قرآن، مي توان تفسير گوياتري ارائه نمود و به حل پاره اي از چالش هاي اين حوزه كمك شاياني كرد.