موانع رشد ظرفيت پديدۀ نظريه‌پردازي در ايران: موردكاوي دانشگاه تربيت مدرس

مقدمه: نظريه‌پردازي از كليدي‌ترين بنيان‌هاي علمي است و دانشمندان و كشورهايي به اين مقام نائل مي‌شوند كه به لحاظ علمي پيشرفته باشند. به نظر مي‌رسد هنوز اين پديده آن‌گونه كه بايد در ايران رشد نكرده است و كماكان دانشگاه‌هاي ايراني در اين زمينه ضعيف هستند. هدف اين پژوهش واكاوي موانع كليدي رشد ظرفيت نظريه‌پردازي در كشور است. روش‌شناسي: رويكرد اين پژوهش كيفي و جهان‌بيني آن در فلسفۀ تفسيرگرايي با آميزه‌اي از عمل‌گرايي تعريف مي‌شود. به اين دليل كه پژوهش حاضر با هدف اصلي شناسايي موانع رشد نظريه‌پردازي در دانشگاه تربيت مدرس و ارائۀ راهكارهايي براي گسترش ظرفيت نظريه‌پردازي انجام شده است، پژوهشگران با عوامل انساني مواجه هستند كه كنش‌گران اصلي نظريه‌پردازي به شمار مي‌‌آيند. از منطق استقرايي براي شناسايي موانع و راهكارها و دسته‌بندي آنها استفاده شد. پس رويكرد كيفي براي پاسخ‌گويي به اهداف پژوهش به رويكرد كمي ترجيح داده شد. نوآوري كليدي پژوهش حاضر كه آن‌را از ديگر پژوهش‌ها متمايز مي‌كند در روش‌شناسي است. از آنجا كه اين مطالعه با روش كيفي انجام شده ديد بهتري از بافت واقعي به دست مي‌دهد. با تكنيك «نمونه‌گيري متخصص» 12 نفر از اعضاي هيأت‌علمي دانشگاه تربيت مدرس از حوزه‌هاي گوناگون علمي گزينش شدند و با آنها به شكل حضوري مصاحبه شد. يافته‌ها: موانع بسياري هستند كه مي‌توانند سر راه پيشرفت نظريه‌پردازي قرار گيرند. در يك نگاه كلي مي‌توان اين موانع را به دو گروه كلي موانع فراگير و برون سازمان و موانع سازماني دسته‌بندي كرد. موانع سازماني ريشه در سازوكارها و مديريت دانشگاه تربيت مدرس دارند و شايد در مؤسسه‌هاي ديگر به چشم نخورند. اين موانع را مي‌توان در هفت دستۀ كلي شامل كمبود پيوند نهادي، محدوديت منابع سازماني، نظام نادرست ارزشيابي، ضعف ارتباط علمي، آموزش ناكارآمد دانشگاهي، كيفيت پايين علمي دانشجويان، و بي‌مسئوليتي پژوهشگران سازماندهي كرد. نتيجه‌گيري: نظريه‌پردازي از كليدي‌ترين پديده‌هاي علمي است كه بايد با جديت در فضاي علمي ايران دنبال شود و نخستين گام براي تحقق اين پديده شناسايي موانعي است كه رشد آن‌را كند مي‌سازند. پژوهش حاضر با رويكرد كيفي انجام شده كه ديدي ژرف از موانع نظريه‌پردازي به دست مي‌دهد و دسته‌بندي تازه‌اي مطرح مي‌كند كه تصميم‌گيري و سياست‌گذاري را در اين زمينه عملي مي‌سازد. كليدي‌ترين كاركرد اين پژوهش براي سياست‌گذاري و گسترش ظرفيت نظريه‌پردازي در دانشگاه تربيت مدرس است. با توجه به يافته‌هاي اين پژوهش مي‌توان تصميم‌هايي كليدي طرح كرد كه در نهايت به حذف موانع بيانجامد و اين ظرفيت را در دانشگاه به وجود آورد. اگرچه، شايد سياست‌گذاران آموزش عالي در كشور نيز مي‌توانند چنين مدلي را در ديگر دانشگاه‌ها و مؤسسه‌هاي پژوهشي كشور پياده‌سازي كنند.