تحليل روان‌شناختي «نياز به آزادي» در شخصيت‌هاي داستان‌هاي برگزيده كودك و نوجوان؛ براساس نظريه انتخاب ويليام گلاسر

مقدمه: قصه‌ها و داستان‌ها و به‌صورت مشخص آفرينش‌هاي ادبي حوزه كودك واجد اين قابليت بسيار مهم است كه مي‌تواند در راستاي تربيت و اصلاح برخي از ناهنجاري‌هاي رفتاري و شخصيتي و نيز تقويت پاره‌اي از توانمندي‌ها در كودكان به‌كار گرفته شود. روش‌شناسي: تحليل ميزان و ضريب تأثيرگذاري داستان‌هاي مزبور مستلزم به‌كارگيري شاخه‌اي از نقد ادبي است كه در حوزه نقد روان‌شناختي قرار دارد. در اين ميان، آرا و نظريات ويليام گلاسر به‌عنوان يكي از روان‌شناسان مثبت‌نگر، ابزار مناسبي جهت تحليل اين‌گونه متون مي‌باشد. نياز به آزادي يكي از نيازهاي اساسي آدمي است كه در نظريه گلاسر نيز به آن پرداخته شده است؛ بنابراين پژوهش حاضر، به بررسي 145 كتاب برگزيده كودك (تأليف و ترجمه) در سال‌هاي 1300-1390 و تحليل روان‌شناختي 30 داستان كه نياز به آزادي در شخصيت‌هاي آنها برجسته‌تر است، به روش تحليل محتواي كيفي قياسي پرداخته است. داده‌ها به روش اسنادي جمع‌آوري و براي انتخاب نمونه پژوهش از شيوه نمونه‌گيري هدفمند استفاده شده است. يافته‌ها: در اين پژوهش، آزادي به دو بخش آزادي مثبت و منفي تقسيم شده است. آزادي مثبت به شخصيت‌هايي مربوط مي‌شود كه در پي ارضاي يك نياز طبيعي و سالم، اغلب رفتار درست را انتخاب مي‌كنند. شخصيت‌هاي داراي آزادي منفي شخصيت‌هايي هستند كه براي رسيدن به اهداف خود، حقوق افراد را زير پا مي‌گذارند. نتيجه‌گيري: نتايج پژوهش حاكي از اين حقيقت است كه شخصيت‌هايي كه با آزادي مثبت برانگيخته مي‌شوند و براي ارضاي نياز مزبور رفتار درست را انتخاب مي‌كنند، در پايان داستان، دستاوردهاي مطلوبي دارند و شخصيت‌هايي كه يا با آزادي منفي برانگيخته مي‌شوند يا براي ارضاي نياز به آزادي رفتار نادرست را انتخاب مي‌كنند، در پايان داستان شكست مي‌خورند. در پايان به نويسندگان و منتقدان ادبيات كودك و نوجوان توصيه مي‌شود، با مطالعه روان‌شناسي كودكان، به خلق و گزينش آثار مناسب براي آنها بپردازند. پژوهشگران ادبيات كودك و نوجوان نيز با همراهي متخصصان روان‌شناسي به نقد روان‌شناسانه همه آثار مربوط به اين مخاطبان كوچك براساس نظريه گلاسر و ديگر نظريات عمده مشاوره و روان‌درماني، متناسب با موضوع داستان‌ها همت گمارند.