آيا اشتقاق در فارسي متعارف است؟

نوشتار پيش رو بر آن است تا بر اساس معيارهاي پنج‌گانه‌ كوربت (2010)، متعارف‌بودگي فرايند اشتقاق و وندهاي اشتقاقي در فارسي را از منظري رده‌شناختي واكاوي كند. بدين منظور تعداد (195) وند اشتقاقي به‌ مثابه‌ داده‌ها‌ي پژوهش در نظر گرفته و معيارهاي متعارف‌بودگي كوربت بر آن‌ها اعمال شد. نتايج پژوهش نشان مي‌دهند كه در مجموع،(68) وند اشتقاقي فارسي از مجموع (195) وند، معيارهاي متعارف‌بودگي را به ميزان يك درجه رعايت نكردند. تنها معياري كه از سوي اين (68) وند رعايت نشد، معيار «تجزيه‌پذيري» بود. در اين ميان، نامتعارف‌ترين وند فارسي، پسوند –ale نسبت است كه دو معيار تجزيه‌پذيري و شفافيت صوري را رعايت نكرده‌ است؛ از اين رو مي‌توان چنين نتيجه گرفت كه (34%) وندهاي اشتقاقي فارسي، به ميزان يك درجه از متعارف‌بودگي فاصله دارند. نظام اشتقاق فارسي اگر به طور كامل متعارف مي‌بود، بايد (975) امتياز از پنج معيار متعارف‌بودگي كسب مي‌كرد، امّا با احتساب (71) عدم امتيازگيري، (904) امتياز كسب كرده‌ است، يعني به ميزان (7.29%) از متعارف‌بودگي فاصله گرفته ‌است؛ يا به عبارت ديگر به ميزان حدود (93%) متعارف است. اين ميزان از متعارف بودگي نشان مي‌دهد نظام اشتقاق فارسي، با وجود وندهاي غير زاياي خود، به نمونه‌ متعارف اين نظام در ميان زبان‌هاي دنيا بسيار نزديك است.