بررسي كاني‌سازي مس±طلا نوع رگه‌اي رخداد معدني سنگان (جنوب شرق تربت حيدريه)، براساس ويژگي‌هاي كاني‌شناسي، زمين‌شيمي و سيال‌هاي درگير

گستره اكتشافي سنگان واقع در جنوب شرق تربت حيدريه در استان خراسان رضوي، از نظر زمين شناسي ناحيه اي در نيمه شرقي كمربند ماگمايي خوافكاشمربردسكن قرار دارد. قديمي ترين واحد منطقه رسوب هاي دگرگوني سازند شمشك (اسليت، شيست، كوارتزيت) هستند كه مورد نفوذ توده گرانيتي كافردوغ قرار گرفته اند. دايك هايي با تركيب كوارتز مونزوسينيت و ديوريت در آخرين مرحله فعاليت ماگمايي در اين واحدها نفوذ كرده اند. كانه زايي با كنترل ساختاري در راستاي گسل هاي فرعي منشعب شده از گسل بزرگ درونه با روندهاي كلي شمال شمالي غربيجنوب جنوب شرقي تا غرب شمال غربيشرق جنوب شرقي (شيب 60 تا 90 درجه به سمت جنوب و غرب) و شمال شرقيجنوب غربي (شيب 50 تا 70 درجه به سمت شرق) شكل گرفته است. بيشتر ذخيره معدني در پهنه هاي گسلي واحد دگرگوني شمشك در نتيجه ته نشست از سيال گرمابي كانه دار در فضاي خالي گسل ها به عنوان سيمان قطعات برش گسلي تشكيل شده است. كانه زايي درونزاد در قالب كالكوپيريت به عنوان كانه اصلي و به مقدار كمتر پيريت همراه با كاني هاي باطله كوارتز و باريت ديده مي شود. كاني هاي ثانويه مالاكيت، كريزوكلا، كالكوسيت، نئوتوسيت و اكسيدهاي ثانويه آهن كاني سازي پهنه اكسيدي و برونزاد رگه ها را تشكيل مي دهند. ساخت و بافت هاي رگه ايبرشي، پركننده فضاي خالي، رگچه اي و جانشيني ثانويه از ويژگي هاي رگه هاي كاني سازي اين منطقه هستند. سيليسي شدن دگرساني اصلي در ارتباط با كانه زايي است. نتايج زمين شيمي رگه ها، افزون بر مقدار بالاي عنصر مس (تا بيش از 5 درصد)، ناهنجاري قابل توجه طلا تا 0.4 گرم در تن را نشان مي دهد، در حاليكه ساير عناصر فلزي مهم ناهنجاري ندارند. با اين وجود، عناصر مس، سرب، روي، نقره و موليبدن همبستگي زمين شيميايي مثبت خوبي دارند، اما طلا با بيشتر عناصر (به جز نقره) همبستگي نشان نمي دهد. بررسي سيال هاي درگير اوليه دوفازي غني از مايع كاني كوارتز و باريت به همراه نتايج كانه نگاري دو فاز كانه زايي درونزاد را نشان مي دهد. بر اين اساس، كاني سازي اوليه در فاز اصلي از سيال گرمابي درونزاد با دماي 274 تا 318 درجه سانتيگراد و شوري 7.3 تا 12 درصد وزني معادل نمك طعام شكل گرفته است. فاز تاخيري مربوط به كانه زايي باريت از سيالي با دماي 200 تا 259 درجه سانتيگراد و شوري 10.2 تا 11.4 درصد وزني معادل نمك طعام تشكيل شده است. داده هاي دما و شوري نقش فرايندهاي آميختگي سيال ها و رقيق شدگي توسط سيال هاي جوي سرد و رقيق را در تشكيل ذخيره معدني نشان مي دهد. براساس ويژگي هاي كاني شناسي، ساخت، بافت، دگرساني، زمين شيمي رگه ها و نتايج بررسي سيال هاي درگير، رخداد معدني سنگان بيشترين شباهت را با كانسارهاي رگه ايگرمابي نوع مس ±طلا فراگرمايي نشان مي دهد.