بررسي شيوه‌ي استدلال‌ورزي در مناظرات پروين اعتصامي بر اساس نظريه‌ي توليمن

مناظره، گفت‌وگويي است دوطرفه كه در آن يكي از طرفين، حاميِ اقدام، عملكرد، روال، فرضيه يا نظريه‌اي خاص است و طرف ديگر مخالفِ آن و تلاش مي‌كند با ارائه‌ي استدلال بر ديگري فايق آيد. پروين اعتصامي يكي از سرايندگان بزرگ مناظره است و از طريق مناظره و با استفاده از صنايع بياني مانند تشخيص و تمثيل، دعاوي و توصيه‌هاي اخلاقي‌اجتماعي‌اش را بيان كرده است. پژوهش حاضر با هدف شناخت سبك استدلال‌ورزيِ پروين در مناظره‌ها، با كاربستِ نظريه‌ي تولمين و بر اساس روش تحقيق پيشنهادي مزيناني و نصيري صورت گرفته است. نمونه‌ي مناظرات از سه جنبه‌ي‌ الف. شناسايي برهان‌ها؛ ب. شناسايي دعاوي و زمينه آن‌ها و ج. شاخص‌هاي قطعيت تحليل ‌شده كه شرح كامل چهار قطعه در اين مجال آمده است. در راستاي شناسايي برهان‌ها، 32 برهان (موضع عقلي) در نمونه‌ اشعار پروين شناسايي شده كه از اين تعداد، مواضعِ تاريخ و تجربه؛ لزوم احتياط و پيش‌گيري از خطر و تهديد؛ كنترل اميال نفساني؛ استطاعت و تعريف، در شش مناظره (از دوازده قطعه) در نمونه‌هاي بررسي‌شده، بيشترين بسامد كاربرد را دارند. از طرفي، برهان‌هاي به‌كاررفته، زيربناي دعاوي و توصيه‌هايي در زمينه‌هايي همچون: وقت‌شناسي، جهان‌شناسي، تفرج، زيبايي‌شناسي، حق‌شناسي، سعادت، احتياط در برابر خطرات، مبارزه با فساد حكومتي و اداري، نفي ظاهربيني و خودپسندي، خرافه‌ستيزي، ظلم‌ستيزي، آسيب‌شناسي فقر، عقل‌گرايي، كما‌ل‌گرايي، واقع‌گرايي، رسم خويشاوندي و آداب هم‌نشيني قرار گرفته‌اند. يافته‌ي ديگر اين تحقيق، بسامد بالاي شاخص‌هاي تقويت‌كننده‌ي اطمينان و قطعيت مانند «بايد»، «نبايد»، «هيچ» و «هرگز» در سبك استدلالي شاعر است.