نقش مديريت منابع آب در معيشت پايدار خانوارهاي نواحي روستايي نمونه پژوهش: دهستان مزرعه شمالي و جنوبي شهرستان آق‌قلا

طرح مسئله: كمبود آب، يكي از بزرگ‌ترين چالش‌هاي قرن حاضر است و با توجه به رشد روزافزون جمعيت، مصرف و تقاضاي آب به‌ويژه براي روستاييان كه بيشتر در بخش كشاورزي فعاليت دارند، همواره رو به افزايش است. چنين وضعيتي موجب نگراني روستاييان و مسئولان شده است؛ بنابراين در همين زمينه، سياست‌ها و طرح‌هايي براي مديريت عرضه و تقاضاي آب مطرح شده كه به «مديريت يكپارچه منابع آب» معروف است. هدف: با توجه به خشكسالي‌هاي اخير و نقشي كه منابع آب در تأمين نياز نواحي روستايي براي فعاليت‌هاي كشاورزي دارند، هدف پژوهش حاضر، بررسي مديريت منابع آب در معيشت پايدار خانوارهاي روستايي شهرستان آق‌قلاست. روش: پژوهش حاضر ازلحاظ هدف، كاربردي و ازنظر روش، توصيفي‌تحليلي و پيمايشي است. بر اين اساس پرسش‌هاي متعددي در مقياس‌هاي مختلف اندازه‌گيري در قالب پرسش‌نامه تهيه و تنظيم شد. از تعداد ۲۶ سكونتگاه روستايي، ۸ روستاي پرجمعيت (۵ روستاي تركمن‌نشين و ۳ روستاي سيستاني‌نشين) در حاشيه رود گرگان با تعداد 3913 خانوار و براساس فرمول كوكران، 363 سرپرست خانوار به‌مثابه حجم نمونه انتخاب شدند و با روش نمونه‌گيري تصادفي ساده مورد پرسشگري قرار گرفتند. براي تحليل و سنجش داده‌ها از آزمون‌هاي مك‌نمار، فريدمن، t مستقل و كاي اسكوئر استفاده شد. نتايج: نتايج نشان مي‌دهد بين مديريت منابع آب و ارتقاي شاخص‌هاي اقتصادي و اجتماعي با استفاده از آزمون مك‌نمار و همچنين افزايش بهره‌وري در معيشت پايدار خانوارهاي روستايي با استفاده از آزمون فريدمن و كاي اسكوئر رابطه معنادار در سطح 95 درصد وجود داردو اين رابطه باعث ماندگاري جمعيت در نواحي روستايي شده است؛ بر اين اساس حمايت دولت از كشت‌هاي با نياز آبي كم، ترويج و گسترش كشت هيدروپونيك و كشت گلخانه‌اي، آموزش كشاورزان با روش‌هاي كاهش مصرف آب و نيز آموزش روش‌هاي نوين آبياري و اختصاص اعتبارات بلندمدت، راهكارهاي مناسبي براي افزايش بهره‌وري در مسير مديريت منابع گرانبهاي آب است. نوآوري: اين پژوهش براي نخستين‌بار در نواحي سيل‌زده روستايي شهرستان آق‌قلا به‌منظور سازگاري كشاورزان با طرح‌هاي نوين كشت در راستاي بهبود معيشت پايدار خانوارهاي روستايي انجام مي‌شود.