تأمّلات روشي و معناشناختي در بازشناسي سيره عفيفي

هدف: بازشناسي يكي از آثار فاخر اسلامي در موضوع سيره نبوي و بررسي دلالت‌هاي متني آن و به دست آوردن اطلاعات مستند درباره يكي از خاندان‌هاي علمي و مذهبي اثرگذار در حوزه فرهنگ و تمدن اسلام و ايران. روش پژوهش: اين مقاله به شيوه تبيين تاريخي و مقابله و مداقه در متن، به معرفي و معناشناسي سيره عفيفي مي‌پردازد. روش اين پژوهش در گردآوري اطلاعات، كتابخانه‌اي؛ در معرفي كازروني و عفيفي و آثارشان، توصيفي؛ و در بررسي روش شناسي سيره ايشان، تحليلي است. يافته‌ها: عفيفي در اين اثر به روش محدثان، اخبار را گزينش كرده اما، به شيوه مورخان به بازسازي داستاني سيره پرداخته است. او برخلاف سيره‌نگاران سلف خود تلاش كرده است در حد مقدور سيره را از مسانيد و صحاح بنگارد. به نظر مي‌رسد عفيفي در پي بازآفريني سنت به مقصود ارائه تصوير و راهِ راست ديني بوده است تا از تشتّت مذهبي و سياسي كه جامعه ايراني در قرن هشتم دچار آن شده بود بكاهد و آن را در گفتمان غالب تسنن شيعه‌گرا كه ميراث صوفيان كبروي بود بازآفريني كند. علاوه بر كثرت استنساخ و ترجمه، تا عصر حاضر، عالمان شيعي و سني در آثار خودشان بسيار به اين كتاب استناد كرده‌اند كه نشان از مقبوليت و تأثير عميق انديشه‌هاي وحدت‌گراي عفيفي در جوامع شيعي و سني دارد. نتيجه‌گيري: سيره عفيفي تحريري نو از المنتقي و يكي از مهمترين آثار در تاريخ سيره نگاري به زبان فارسي است كه ميراثي گرانسنگ از اخبار سيره نبوي به ويژه از آثاري كه امروزه به آن دسترسي نداريم عرضه مي‌دارد. كثرت نسخ و ترجمه‌هاي اين اثر به زبان‌هاي ديگر نشان از دامنه نفوذ و اعتبار اين اثر در قرون هشتم و نهم دارد. اين سيره كه از منظر روش‌شناسي به سياق آثار سيره‌نگاري ابن اسحاق و ابن هشام نوشته شده است اثري بديع به زبان فارسي فصيح و روان است كه باز توليدي از سيره در گفتمان صوفي شيعي ارائه داده است. اين اثر سومين كتاب سيره در زبان فارسي است كه در جايگاه يك متن تاريخي با رويكـرد تعليمي از يك محدّث و دانشمند اهل سنت و يكي از آثار برجـاي مانده از تاريخ ميانه و عصر آل مظفر، داراي اهميت فراوان و ارزش كلامي و زباني بسيار است.