پيش‌بيني تأثير تغيير كاربري و پوشش اراضي بر گسترش تپه‌هاي ماسه‌اي در بيابان‌هاي ساحلي جنوب شرق ايران با استفاده از مدلCA-Markov

با توجه به تغييرات گسترده و غيراصولي كاربري اراضي، آشكار سازي تغييرات پوشش سرزمين و كاربري اراضي در طول دوره ‌هاي زماني با استفاده از تصاوير ماهواره ‌اي، براي مديريت پايدار منابع طبيعي، امري ضروري است. پژوهش حاضر با هدف پايش تغييرات كاربري اراضي، مدل سازي و پيش‌بيني وضعيت آن ها در 15 سال آينده در سواحل بياباني جاسك (درياي عمان) انجام شد. به‌منظور آشكارسازي تغييرها از تصاوير ماهواره لندست سال هاي 1366، 1382 و 1397 استفاده شد. پس از انجام تصحيح‌هاي هندسي و جوي بر روي تصاوير، نقشه كاربري مربوط به هر سال در قالب 11 واحد كاربري و پوشش اراضي با استفاده از روش طبقه ‌بندي تركيبي تهيه شد. مدل سازي تغيير كاربري با به ‌كارگيري مدل سلول‌هاي خودكار زنجيرۀ ماركوف در مرحلۀ اول براي صحت سنجي مدل و در مرحله دوم براي پيش‌بيني كاربري اراضي در سال 1412 انجام شد. ارزيابي مقدار تطابق نقشه شبيه ‌سازي شده سال 1397 و نقشه واقعي با ضريب كاپاي 0.83 نشان داد مدل سلول‌هاي خودكار زنجيره ماركوف، مدلي مناسب براي پيش‌بيني تغييرپذيري كاربري اراضي است. بر اساس نتايج به‌ دست آمده، مشابه با روند تغييرات 30 سال اخير، در سال 1412 كشاورزي در منطقه روندي صعودي خواهد داشت و نسبت به سال 1397 رشد 74% خواهد داشت. مساحت سكونتگاه‌ها، شبكه دسترسي دريايي و كاربري آبزي پروري نيز در اين دوره افزايش خواهد يافت. در سال 1412، مساحت پوشش مرتعي و پوشش گياهي موجود در بستر رودخانه داراي روند كاهشي و بيشتر به سمت تبديل به زمين ‌هاي كشاورزي خواهد بود. مساحت تپه ‌هاي ماسه ‌اي در سال 1412، 33.4 % افزايش خواهد يافت. اين افزايش موجب خواهد شد كه بخش جنوبي روستاي سورگلم و بخش شرقي جنگل ‌هاي مانگرو در معرض حركت و جابه جايي ماسه ‌هاي روان، آسيب ببينند. نتايج اين پژوهش نشان دهنده آن است كه در صورتي كه روند توسعه و تغيير كاربري/پوشش اراضي همانند 30 سال قبل باشد، مناطق زيادي در معرض تهديد و آسيب حركت ماسه ‌هاي روان قرار خواهند گرفت و براي كنترل و مديريت آن لازم است تا اقدامات لازم مورد توجه قرار گيرد.