گفتمان مشروعيّت حكومت در تاريخ‌نگاري عصر ايلخاني براساس سه نسخۀ شهنامۀ چنگيزي، شهنشاه‌نامه و جامع‌التواريخ

تاريخ‌نگاري در دورۀ ايلخاني با حمايت ايلخانان رشد فزاينده‌اي يافت؛ ازاين‌رو مقاصد سياسي حاميان به‌گونه‌اي هدفمند در متون تاريخ سفارشي اين عصر رسوخ يافت و به شكل‌گيري گفتماني براي مشروعيّت ايلخانان انجاميد. در اين پژوهش با هدف بازشناسي گفتمان مشروعيّت حكومت ايلخانان، سه نسخۀ سفارشي شهنامۀچنگيزي، شهنشاه‌نامه و جامع‌التواريخ بررسي مي‌شود. اين پژوهش به‌شيوۀ تحليل گفتمان انتقادي (ون ليوون، ۲۰۰۸ م) و با استناد بر مطالعات كتابخانه‌اي درپي پاسخ به اين پرسش‌هاست: چگونه مي‌توان مشروعيّت‌سازي براي ايلخانان را در محتوا و موجوديّت نسخ تحليل كرد؟ مؤلفان اين نسخه‌ها چه راهبردهايي براي توليد گفتمانِ مشروعيّت ايلخانان به كار گرفته‌اند؟ برپايۀ يافته‌هاي اين پژوهش، در كنار جاودان‌سازي ايلخانان، مشروعيّت‌سازي براي آنان نيز از مهم‌ترين دلايل توليد اين متون تاريخي بوده است؛ چنانكه مؤلفان با تكيه بر چينش روايت‌ها، مضمون‌سازي، استفاده از آيات قرآن و تقليد از شاهنامۀ فردوسي، به‌عنوان عنصر تأثيرگذار در هويّت ايرانيان، به‌دنبال مشروعيّت‌سازي بوده‌اند. همچنين مؤلفان اين آثارْ نمودهايي از گفتمان‌هاي مغولي، ايراني و اسلامي را به‌طور هم‌زمان در بازتعريف ِمشروع هويتِ ايلخانان و مشروعيّت‌بخشيدن به كنش‌هاي آنان در موقعيت‌هاي سياسي و اجتماعي به كار برده‌اند. در اين باره، كاهش كاربرد مضامين گفتمان مغولي در شهنشاه‌نامه با كاهش نقش عنصر مغولي در اواخر حكومت ايلخاني هم‌خواني دارد.