تحليل تغييرات در مقياس حوضه‌ آبخيز براساس سنجه ها و الگوهاي فضايي سيماي سرزمين؛ نمونه‌ پژوهش: حوضه‌ آبخيز انزلي

انسان‌ها به‌طور گسترده و فزاينده‌اي شكل، الگو و عملكرد تقريباً تمامي سيماهاي سرزمين را تغيير داده‌اند. اثرهاي تجمعي فعاليت‌هاي انساني بر محيط‌زيست، محركي براي انجام پژوهش‌هاي گسترده با هدف شناسايي سنجه‌هاي راهنما به‌منظور سنجش كيفيت محيط‌زيست درزمينه‌ مقاصد برنامه‌ريزي، پايش و مديريت منابع شده است. هدف از اين پژوهش، بررسي الگوي تغييرات سيماي سرزمين در حوضه‌ آبخيز انزلي است. بدين منظور از تصاوير ماهواره‌اي لندست براي توليد پوشش زميني در سه مقطع زماني 1994، 2008 و 2018 استفاده شده است. در اين بررسي براي تعيين ميزان تغيير پوشش‌هاي زميني، سنجه‌هاي تعداد لكه‌ها، تراكم لكه‌ها، مساحت كلاس، شاخص بزرگ‌ترين لكه، درصد پوشش كلاس و تراكم لكه‌ها تجزيه و تحليل شد؛ همچنين براساس چگونگي تغييرات سنجه‌هاي سيماي سرزمين، الگوي تغييرات سيماي سرزمين در قالب‌هاي حذف، تجميع، خلق يا ايجاد و نيمه‌شدن بررسي شد. يافته‌هاي پژوهش در فاصله‌ زماني 1994-2018 نشان‌دهنده‌ كاهش 10درصدي پوشش جنگلي و افزايش 5.8درصدي پوشش كشاورزي است. شاخص بزرگ‌ترين لكه نشان‌دهنده‌ كاهش بزرگ‌ترين لكه‌ جنگلي بوده است؛ همچنين براساس تغييرات الگوي سيماي سرزمين، الگوي حذف در هر سه مقطع زماني، الگوي غالب بوده كه عمدتاً در سطح پوشش جنگلي رخ داده است. دومين الگوي غالب، الگوي خلق يا ايجاد است. اين الگو به‌طور عمده در سطح كلاس پوشش كشاورزي روي داده و موجب توسعه‌ اين پوشش شده است. نتايج پژوهش بيان‌كننده‌ كاهش انسجام سرزميني حوضه‌ آبخيز انزلي و كاهش پيوستگي مهم‌ترين پوشش آن يعني لكه‌هاي كليدي جنگل است. لكه‌هاي جنگلي با وقوع همزمان الگوهاي حذف، نيمه‌شدن و تجميع كاهش سطح يافته و در پوشش اختلالي كشاورزي به دليل ادغام يا تبديل مستقيم لكه‌هاي جداافتاده‌ طبيعي، پديده‌ خلق و ايجاد روي داده و از اين راه سطح آن افزايش يافته است.