تعيين مؤثرترين ويژگي‌ها به منظور ارزيابي كيفيت خاك در اراضي كشاورزي دشت محمدشهر كرج

كيفيت خاك شاخصي‌ ضروري براي مديريت پايدار اراضي است كه به ويژگي‌هاي فيزيكي، شيميايي و بيولوژيكي خاك بستگي دارد. بسياري از محققين ارزيابي كيفيت خاك را بر معدودي از ويژگي‌ها متمركز كرده‌اند. در اين تحقيق به منظور ارزيابي و انتخاب ويژگي‌هاي موثر در كيفيت خاكِ اراضي كشاورزي دشت محمدشهر كرج با مديريت‌هاي مختلف آبياري، از شاخص كيفيت تجمعي (IQI) و شاخص كيفيت نمرو (NQI) استفاده شد. با حفر و تشريح 12خاكرخ در چهار مزرعه و باغ و نمونه‌برداري از افق‌هاي سطحي و متوسط عمقي، 16ويژگي‌ مؤثر در كيفيت خاك تعيين و شاخص‌هاي ياد شده محاسبه گرديدند. بررسي شاخص‌هاي IQI و NQI نشان داد كه خاك‌هاي اين منطقه در نمونه‌هاي سطحي عمدتاً داراي درجه كيفيت III و در نمونه‌هاي متوسط عمقي به دليل عدم تكامل پروفيلي، كربن آلي پايين و سنگريزه بالا داراي درجه كيفيت IV با محدوديت زياد هستند. بيشترين و كمترين ميانگين‌ شاخص كيفيت خاك لايه سطحي به‌ترتيب به مزرعه يونجه (آبياري باراني) با 0.64 و مزرعه گندم (آبياري باراني) با 0.58 اختصاص يافت. تأثير مديريت آبياري بر شاخص‌هاي كيفيت خاك نشان داد كه نوع سامانه‌ آبياري نتوانسته است تفاوت معني‌داري در كيفيت خاك ايجاد نمايد. به‌طوري‌كه در مزرعه گندم با آبياري‌هاي باراني و غرقابي، تفاوت معني‌داري در شاخص‌هاي كيفيت خاك مشاهده نشد. شاخص IQI در مجموعه كل داده‌ها نسبت به شاخص NQI داراي دقت و حساسيت بيشتري براي ارزيابي كيفيت خاك بود؛ ليكن بررسي ضرايب تبيين، قابل اطمينان بودن استفاده از مجموعه حداقل داده‌ها به ‌جاي مجموعه كل داده‌ها در هر دو مدل IQI و NQI را نشان داد. در مجموعه حداقل داده‌ها ويژگي‌هاي ميانگين وزني قطر خاكدانه‌ها و درصد سنگريزه داراي وزن بالاتري به ترتيب در لايه‌هاي سطحي و متوسط عمقي بودند. استفاده از مؤثرترين ويژگي‌هاي خاك در مطالعات ارزيابي كيفيت خاك اثر تكرارپذيري حاصل از ويژگي‌هاي با همبستگي مشابه را كاهش مي‌دهد.