بازخواني گسترۀ عصمت پيامبران در روايات محمد بن جهم از امام رضا (ع)

شيخ صدوق دو باب از كتاب عيون اخبار الرضا را به موضوع عصمت اختصاص داده و در هر يك روايتي را از امام رضا (ع) نقل كرده است. اين دو روايت در موضوع گسترۀ عصمت، بر گونه‌اي از عصمت نسبي كه مي‌توان از آن با عنوان  عصمت ضروري ياد كرد، دلالت دارد. در اين نوع عصمت، بر عصمت مطلق پيامبران از انجام هر گونه گناه، خطا، سهو و فراموشي در آنچه به امر پيامبري و رسالت آنان مربوط مي‌شود، پيش از پيامبري و پس از آن تأكيد و در عين حال امكان رخداد سهو و خطا در امور نامربوط به پيامبري ايشان آن هم پيش از عصمت پذيرفته شده است. اين موضع گرچه با ديدگاه بيشتر عالمان شيعه كه به عصمت مطلق باور دارند، متفاوت است اما با توجه به برخي ويژگي‌هاي دو روايت مانند صراحت در تبيين گستره عصمت و ارائه تأويل از آيات ظاهر در گناه و خطاي پيامبران، با اطمينان بيشتر مي‌توان مدلول آن‌ را به عنوان ديدگاه مورد تأييد امام رضا (ع) معرفي كرد. عصمت ضروري با دلايل عقلي عصمت ناسازگار نيست و با شواهد متعدد قرآني، روايي و تاريخي سازگاري بيشتري دارد.